Ngăn chặn vụ vi phạm đấu giá đất khiến nhà nước bị thiệt 'đặc biệt lớn'

Tòa án nhân dân cấp cao tại TP.HCM (Tòa cấp cao) vừa xét xử giám đốc thẩm, chấp nhận toàn bộ kháng nghị của Viện kiểm sát, hủy cả hai bản án sơ thẩm, phúc thẩm của Tòa quận 7, Tòa TPHCM đã từng công nhận Công ty Kim Oanh trúng đấu giá 50 ha đất tại Dự án Hòa Lân (Bình Dương) với lý do việc đấu giá không đảm bảo khách quan, công khai, minh bạch, công bằng. Nhà nước đã thất thoát số tiền đặc biệt lớn.

Diễn biến sự việc bắt đầu từ năm 2003. Công ty Thiên Phú có vay vốn tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam – chi nhánh Chợ Lớn để đầu tư vào dự án Khu dân cư Hòa Lân.

Do không trả được nợ, công ty này ký biên bản thỏa thuận giao cho Agribank được toàn quyền xử lý, phát mãi tài sản thông qua tổ chức bán đấu giá để thu hồi nợ theo quy định của pháp luật.

Tại phiên đấu giá lần thứ 13 ngày 25/5/2017, Công ty CP Xây dựng A Đông Hải (đổi tên là Công ty CP Đầu tư và phát triển Kim Oanh thành phố Hồ Chí Minh – gọi tắt là công ty Kim Oanh) trúng đấu giá 1.353 tỷ đồng.

Ngày 1/7/2017, Công ty Nam Sài Gòn với Công ty Kim Oanh ký hợp đồng 01-10/2017 mua bán tài sản đấu giá có công chứng theo quy định pháp luật.

Sau đó, Công ty Thiên Phú khởi kiện yêu cầu Tòa án tuyên bố vô hiệu hợp đồng số 01-10 kể trên do vi phạm điều cấm của pháp luật; hủy kết quả bán đấu giá tài sản là dự án Hòa Lân…

Tại Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 99/2020 ngày 12/11/2021, Tòa án nhân dân quận 7, TP.HCM không chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn về hủy kết quả bán đấu giá ngày 25/5/2017; hủy biên bản thỏa thuận về việc xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ của Công ty Thiên Phú…

Tại Bản án kinh doanh thương mại Phúc thẩm, Tòa án nhân dân TP.HCM cơ bản không thay đổi nhiều quyết định của bản án sơ thẩm.

Ngày 22/6/2021, tại Quyết định số 174, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp cao tại TP.HCM kháng nghị bản án kinh doanh thương mại phúc thẩm nêu trên. Viện kiểm sát đề nghị Ủy ban thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại TP.HCM xét xử giám đốc thẩm hủy toàn bộ Bản án kinh doanh thương mại phúc thẩm nêu trên và hủy toàn bộ bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm ngày 12/11/2020 của Tòa án nhân dân quận 7, TP.HCM ; giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân quận 7, TP.HCM giải quyết sơ thẩm lại theo đúng quy định pháp luật.

Sau khi xem xét kháng nghị của Viện kiểm sát, Tòa cấp cao cho rằng: Luật đất đai quy định “tổ chức được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất không có quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, … thế chấp, bảo lãnh, góp vốn bằng quyền sử dụng đất”. Do đó, việc các bên ký hợp đồng thế chấp đối với phần đất Nhà nước giao không thu tiền sử dụng đất (246.853,1m2) là không đúng và hợp đồng này cũng không được đăng ký giao dịch bảo đảm nên không phát sinh hiệu lực đối với phần diện tích đất Nhà nước giao không thu tiền sử dụng đất.

Ngoài ra, Tòa cấp cao cho rằng việc ngân hàng đưa phần diện tích đất trên ra bán đấu giá là không đúng vì theo Luật Đất đai 2013 thì không đấu giá quyền sử dụng đất đối với đất Nhà nước giao không thu tiền sử dụng đất.

Bên cạnh đó, theo Tòa cấp cao, theo quy chế và Hợp đồng đấu giá, “trong thời hạn 45 ngày làm việc, kể từ ngày đấu giá thành, bên trúng đấu giá phải thanh toán toàn bộ số tiền trúng đấu giá…”. Tuy nhiên, sau gần 2 năm, kể từ ngày trúng đấu giá, Công ty Kim Oanh mới thanh toán hết số tiền trúng đấu giá. Theo quy định pháp luật, việc chậm thanh toán của Công ty Kim Oanh là căn cứ để hủy kết quả đấu giá nhưng ngân hàng không thực hiện.

Về hội đồng xử lý tài sản, Tòa cấp cao nhận định: Công ty đấu giá Nam Sài Gòn do ông Nguyễn Việt Hưng làm Chủ tịch HĐQT, ông Hưng cũng là Phó trưởng phòng hành chính nhân sự của Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn, một trong bảy thành viên Hội đồng xử lý tài sản của Công ty Thiên Phú. Việc chọn Công ty đấu giá vi phạm nguyên tắc khách quan theo quy định pháp luật.

Đặc biệt, Tòa cấp cao đánh giá: Công ty Thiên Phú đã bán toàn bộ tài sản thế chấp nhưng vẫn không trả đủ số nợ hơn 1.237 tỷ đồng cho ngân hàng vì trong thực tế Công ty Thiên Phú không còn hoạt động và không có khả năng thi hành án nên Nhà nước bị thất thoát số tiền đặc biệt lớn này.

Cuối cùng Hội đồng xét xử thấy rằng khi xét xử tòa án cả 2 cấp sơ thẩm và phúc thẩm không xem xét, đánh giá đúng sự việc mà xét xử như đã nêu trên là chưa có căn cứ, nên cần phải chấp nhận kháng nghị của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cấp cao tại TP.HCM.

Để bảo vệ lợi ích của Nhà nước, Tòa cấp cao đã chấp nhận toàn bộ Quyết định kháng nghị của Viện kiểm sát, hủy toàn bộ bản án sơ thẩm, phúc thẩm đã từng công nhận Công ty Kim Oanh trúng đấu giá đất tại Dự án Hòa Lân, giao cho Tòa án quận 7 xử lại sơ thẩm.