Đề xuất bỏ mô hình đại học vùng để nâng cao hiệu quả giáo dục

Sáng 20/11, Quốc hội thảo luận Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); Dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi); Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

ĐỀ NGHỊ XEM XÉT LẠI TÊN GỌI CÁC CƠ SỞ TRONG CÁC ĐẠI HỌC LỚN

Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn TP HCM) cho rằng, thực tế đã chứng minh nhiều trường đại học vốn có thương hiệu mạnh, nhưng sau khi sáp nhập vào các mô hình lớn hơn lại không còn mạnh nữa. Nguyên nhân là do các trường này mất đi quyền tự chủ tài chính, giảm sức hút, thậm chí là không còn đủ sinh viên đầu vào và buộc phải hạ thấp tiêu chuẩn đầu vào để duy trì hoạt động.

Đại biểu đoàn TP HCM cho rằng, nếu muốn đưa các trường vào top 100 thế giới bằng cách sáp nhập cơ học thì "chưa chắc đã là cách hay".

"Nếu không xác định đúng khái niệm, chúng ta sẽ phân bổ nguồn lực sai lệch. Chúng ta không tập trung cho những tế bào để cơ thể khỏe mạnh lên, mà lại đi tập trung cho tập đoàn", ông Huân nói.

Về cách gọi tên các cơ sở giáo dục, đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng việc sử dụng thuật ngữ "trường đại học trong đại học" không đảm bảo sự trong sáng của tiếng Việt và thiếu tính hội nhập.

Theo thông lệ quốc tế, không có khái niệm "University" nằm trong "University", mà một Đại học lớn thường bao gồm các trường thành viên (College/School) hoặc các Viện (Institute).

"Tôi đề nghị xem xét lại tên gọi các cơ sở trong các đại học lớn. Nếu đơn vị lớn đã dùng là 'Đại học' thì các tổ chức bên trong chỉ nên gọi là 'Trường'. Ví dụ 'Trường Kinh tế thuộc Đại học Quốc gia' thay vì 'Đại học Kinh tế thuộc Đại học Quốc gia'. Cách gọi hiện nay khiến việc định vị thương hiệu rất khó khăn.

Thực tế thế giới, ví dụ như Đại học Toronto, tên chung chưa chắc đã là yếu tố quyết định, mà chính các trường thành viên (College) bên trong mới tạo nên thương hiệu quốc tế. Do đó, khi thực hiện Nghị quyết 71, chúng ta cần nghiêm túc chuẩn hóa lại tên gọi các trường con trong đại học", ông Huân kiến nghị.

ĐỀ XUẤT NGHIÊN CỨU XOÁ BỎ MÔ HÌNH ĐẠI HỌC VÙNG

Đồng quan điểm về những bất cập trong mô hình tổ chức, đại biểu Lê Thị Thanh Lam (đoàn Cần Thơ) chỉ rõ thực trạng tại 3 đại học vùng hiện nay là Đà Nẵng, Thái Nguyên và Huế.

Theo bà Lam, đại học vùng đang đóng vai trò "vừa đá bóng, vừa thổi còi" khi vừa thực hiện chức năng quản lý nhà nước được phân cấp, vừa trực tiếp tổ chức đào tạo. Cơ chế này biến đại học vùng thành một cấp trung gian giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với các trường thành viên, khiến trách nhiệm bị phân tán và quyền tự chủ của các trường trực thuộc bị bó hẹp.

Bà Lam kiến nghị Ban soạn thảo cần nghiên cứu tái cấu trúc hoặc thậm chí xóa bỏ mô hình đại học vùng, chuyển đổi các trường thành viên thành các đại học đa ngành, đa lĩnh vực độc lập để đảm bảo sự tinh gọn và hiệu quả theo đúng xu hướng quốc tế.

Cùng quan tâm đến mô hình đại học vùng, đại biểu Nguyễn Văn Thi (đoàn Bắc Ninh) cho biết mô hình đại học vùng ra đời từ đầu thập niên 90 với mục tiêu liên kết nguồn lực, nhưng nay đã bộc lộ nhiều hạn chế.

Các đại học vùng không có ngân sách riêng, không có thẩm quyền điều phối nhân sự hay khoa học công nghệ, dẫn đến việc gia tăng tầng nấc quản lý và thủ tục hành chính.

Ông Thi dẫn chứng việc các trường thành viên dù có đủ tư cách pháp nhân và năng lực hoạt động độc lập, song mọi thủ tục đầu tư, mở ngành hay hợp tác quốc tế đều phải đi qua cơ chế "hai tầng": trình lên đại học vùng rồi mới đến Bộ. Điều này làm mất đi tính linh hoạt và cơ hội phát triển của các trường. Hơn nữa, thương hiệu của đại học vùng thường mờ nhạt hơn so với các trường thành viên, ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng cạnh tranh và xếp hạng quốc tế.

Từ những phân tích thực tiễn và nội dung tờ trình của Chính phủ, các đại biểu kiến nghị Quốc hội và cơ quan soạn thảo cần đánh giá kỹ lưỡng sự tồn tại của đại học vùng. Thay vì duy trì một mô hình cồng kềnh, kém hiệu quả, cần mạnh dạn tổ chức lại hệ thống theo hướng trao quyền tự chủ đầy đủ cho các trường đại học thành viên có bề dày truyền thống, đưa các trường này về trực thuộc Bộ hoặc địa phương quản lý.

Đây được xem là bước đi cần thiết để thực hiện mục tiêu xóa bỏ cấp trung gian, tinh gọn bộ máy và tạo động lực cho giáo dục đại học phát triển thực chất theo tinh thần Nghị quyết 71.