Đề nghị làm rõ việc giảm đóng BHXH xuống 15 năm

Bộ Tư pháp đề nghị Bộ LĐ-TB&XH đánh giá tác động kỹ và có lộ trình đối với đề xuất “siết” nhận bảo hiểm xã hội một lần, giảm thời gian đóng bảo hiểm từ 20 năm xuống 15 năm.

Bộ Tư pháp vừa hoàn thành báo cáo thẩm định đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) (sửa đổi) do Bộ LĐ-TB&XH trình. Trong đó, cơ quan này đưa ra một số lưu ý về việc “siết” nhận BHXH một lần và giảm năm đóng bảo hiểm từ 20 năm xuống 15 năm.

Tránh gây tâm lý hoang mang cho người lao động

Theo đó, cơ quan thẩm định cho biết báo cáo đánh giá tác động chính sách của Bộ LĐ-TB&XH xác định số lượng hưởng BHXH một lần tăng nhanh chóng dẫn tới độ bao phủ BHXH tăng chậm, nên đề xuất giải pháp điều chỉnh quy định điều kiện hưởng BHXH một lần.

Cụ thể, người lao động (NLĐ) chưa đến tuổi nghỉ hưu mà sau một năm không tham gia BHXH đề nghị hưởng BHXH một lần thì mức hưởng cho mỗi năm đóng BHXH bằng một lần mức tiền lương bình quân tháng đã đóng BHXH.

Trường hợp NLĐ đến tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng, hoặc NLĐ mắc bệnh hiểm nghèo, hoặc ra nước ngoài để định cư hợp pháp thì mức hưởng cho mỗi năm đóng BHXH bằng hai lần mức tiền lương bình quân tháng đã đóng BHXH...

Tuy nhiên, Bộ Tư pháp cho rằng Luật BHXH năm 2014 đã quy định cụ thể, chặt chẽ các trường hợp NLĐ được hưởng BHXH một lần. Việc ban hành Nghị quyết 93/2015 của Quốc hội về sửa Điều 60 của Luật BHXH trước đây chỉ mang tính chất tạm thời, xuất phát từ thực tế đời sống và nguyện vọng của NLĐ có thời gian đóng ngắn, có nhu cầu nhận BHXH một lần để trang trải cuộc sống trước mắt.

Cạnh đó, việc thực hiện giải pháp này có thể dẫn đến mức hưởng BHXH một lần thấp hơn so với mức hưởng hiện nay. “Do đó, để tránh gây ra những phản ứng xã hội không tốt như trường hợp Luật BHXH năm 2014, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, đánh giá kỹ tác động chính sách, nhất là về lộ trình giải quyết chế độ BHXH một lần, tránh gây ra tâm lý hoang mang cho NLĐ. Từ đó đề xuất giải pháp khả thi, hiệu quả, hợp lý…” - Bộ Tư pháp nhấn mạnh.

Về đề xuất giảm thời gian đóng vào quỹ bảo hiểm từ 20 năm xuống 15 năm để nhiều người hưởng lương hưu, Bộ Tư pháp cho rằng giải pháp này sẽ góp phần thúc đẩy gia tăng số lượng người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, phù hợp với tinh thần, mục tiêu của Nghị quyết 28 của Ban chấp hành Trung ương Đảng về các chính sách BHXH. Đây là một trong những chính sách lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ và đảm bảo cân đối quỹ BHXH.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm định cho rằng nếu đóng với thời gian ngắn, mức lương hưu NLĐ nhận được thấp, có thể không đảm bảo mức sống tối thiểu cho NLĐ khi nghỉ hưu và có thể dẫn đến nguy cơ phải điều chỉnh lương hưu đối với người có lương hưu thấp trong tương lai, tạo gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Trong khi đó, dự thảo báo cáo đánh giá tác động chính sách chỉ mới đưa ra các nhận xét chung chung, chưa phân tích kỹ các tác động chính sách, nhất là tác động về kinh tế - xã hội.

“Cạnh đó, Bộ LĐ-TB&XH chưa làm rõ tỉ lệ lương hưu tương ứng như thế nào với thời gian đã giảm dần. Do đó, để đảm bảo tính khả thi, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung đánh giá tác động của chính sách này…” - Bộ Tư pháp chỉ rõ.

Chính sách mới phải đánh giá tác động kỹ hơn

Về đề xuất bổ sung chế độ trợ cấp 2 triệu đồng cho phụ nữ tham gia BHXH tự nguyện khi sinh con, Bộ Tư pháp cho rằng đây là chính sách hoàn toàn mới so với quy định Luật BHXH hiện hành.

“Theo đó, để đảm bảo tính khả thi, cơ quan chủ trì soạn thảo cần đánh giá tác động kỹ về mặt kinh tế, đặc biệt là khả năng cân đối của ngân sách nhà nước khi chi trả các chế độ này…” - Bộ Tư pháp đề nghị.

Bộ LĐ-TB&XH đề xuất sửa Luật BHXH theo hướng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của NLĐ được tính theo mức bình quân tháng đóng BHXH của người đó và tiền lương tháng đóng BHXH trung bình của tất cả mọi người tham gia BHXH... với mục đích tránh tình trạng có người hưởng lương quá thấp nhưng lại có người hưởng lương quá cao như hiện hành.

Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) sẽ có nhiều điểm mới. Ảnh: V.LONG

Về vấn đề trên, Bộ Tư pháp cho rằng cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu mới này có thể xung đột với nguyên tắc cơ bản của BHXH là “đóng - hưởng”. NLĐ đang tham gia ở mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH trên mức trung bình có thể bị giảm quyền lợi thụ hưởng. Vì vậy, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo đánh giá tác động kỹ về kinh tế - xã hội.

Cạnh đó, việc đề xuất giải pháp chính sách mới cần tính đến yếu tố ổn định và có sự kế thừa, tránh gây “sốc” cho NLĐ, dẫn đến việc phải xử lý tình huống khi có sự chênh lệch lương hưu của NLĐ nghỉ hưu ở các giai đoạn giáp ranh.

Ngoài ra, báo cáo đánh giá tác động chính sách chưa làm rõ nguyên nhân dẫn đến mức lương hưu thấp là do NLĐ đóng thấp hay do quy định đóng - hưởng BHXH hiện nay dẫn đến NLĐ có mức hưởng BHXH thấp.

“Trong khi đó, đối với NLĐ có mức đóng - hưởng BHXH cao, Luật BHXH năm 2014 đã có cơ chế, giải pháp xử lý theo hướng quy định mức tiền lương tháng cao nhất đóng BHXH bằng 20 lần mức lương cơ sở…” - Bộ Tư pháp cho hay.

Gần 32 triệu người chưa tham gia BHXH

Theo Bộ LĐ-TB&XH, năm 2020, số người tham gia BHXH là trên 16,1 triệu người, chiếm 29,59% lực lượng lao động. Trong đó, số người tham gia BHXH bắt buộc là hơn 15 triệu người, số người tham gia BHXH tự nguyện là trên 1,1 triệu người.

Như vậy, cả nước hiện vẫn còn gần 32 triệu người trong lực lượng lao động trong độ tuổi lao động chưa tham gia BHXH.