Giá phân bón tiếp tục ở mức cao do tác động chiến sự Nga-Ukraine

Theo ông, diễn biến giá phân bón thời gian tới sẽ như thế nào, đặc biệt là dưới tác động của chiến sự Nga – Ukraine?

Từ đầu năm 2020 đến nay, giá phân bón tăng phi mã. Đây cũng là lần tăng giá mạnh thứ 3 trong khoảng 50 năm trở lại đây.

Nguyên nhân tăng giá phân bón bao gồm: giá dầu, giá khí tự nhiên tăng mạnh, trong khi chi phí này nhiều khi chiếm 70-90% chi phí sản xuất (khí thiên nhiên cho sản xuất amoniac).

Giá khí tự nhiên đã tăng đột ngột, đặc biệt là ở châu Âu, có lúc đã tăng hơn 300%. Giá dầu đã tăng lên mức cao nhất trong gần 3 năm trở lại đây. Cụ thể, giá dầu thô ngày 7/3/2022 đã đạt mức kỷ lục, giá dầu thô Brent ở mức 128,7 USD/thùng. Trong khi đó, giá dầu Brent cùng thời điểm này của các năm 2019, 2020, 2021 giao động ở mức 60-80 USD/thùng.

Các biện pháp trừng phạt từ Liên minh châu Âu áp dụng đối với Belarus, quốc gia chiếm tới 20% sản lượng cung kali (MOP) toàn cầu đã ảnh hưởng đến tổng lượng kali xuất khẩu.

Giá dầu tăng dẫn đến giá nguyên liệu sản xuất phân bón tăng, giá phân bón tăng sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung và giá lương thực.

Nga và Trung Quốc-2 quốc gia chiếm lượng lớn phân bón xuất khẩu trên toàn cầu đã quyết định hạn chế xuất khẩu phân bón hóa học để ngăn chặn sự thiếu hụt trên thị trường nội địa và dẫn đến tăng giá. Cụ thể, Trung Quốc đã kiểm soát xuất khẩu 29 loại phân bón xuất khẩu từ ngày 15/10/2021, bao gồm: urea, DAP, MAP, NPK, NP/NPS, MOP, SOP, ammonium chloride và ammonium nitrate.

Ngày 17/11/2021, Nga hạn chế xuất khẩu phân bón nitơ và phân bón tổng hợp chứa nitơ trong 6 tháng để cố gắng kiềm chế sự tăng giá trong bối cảnh giá khí đốt tăng cao. Hạn ngạch xuất khẩu phân đạm dự kiến là 5,9 triệu tấn; hạn ngạch đối với phân bón chứa nitơ ở mức 5,35 triệu tấn. Hạn ngạch dự kiến sẽ được áp dụng từ ngày 1/12/2021 đến ngày 31/5/2022.

Cần phải nói thêm cho rõ rằng, năm 2020, Nga đứng đầu thế giới về xuất khẩu phân bón, đạt 7 tỷ USD; theo sau là Trung Quốc với 6,6 tỷ USD và Canada với 5,2 tỷ USD; Mỹ đứng thứ tư với 3,56 tỷ USD. Năm 2019, Nga xuất khẩu tới 8,58 tỷ USD phân bón, mặt hàng xuất khẩu lớn thứ 7 của Nga.

Khi xung đột Nga – Ukraine xảy ra, Mỹ, Liên minh châu Âu và các đối tác phương Tây ngày 26/2/2022 đã nhất trí loại một số ngân hàng Nga khỏi hệ thống thanh toán liên ngân hàng SWIFT (Society for Worldwide Interbank and Financial Telecommunication).

Việc Nga bị loại khỏi hệ thống SWIFT sẽ khiến các ngân hàng của nước này không thể chuyển tiền ra hoặc nhận tiền từ nước ngoài. Điều này sẽ ảnh hưởng nặng nề đến xuất khẩu tất cả các mặt hàng, trong đó có phân bón của Nga.

Trước những biến động về giá phân bón, ông đánh giá ra sao về vai trò trong đảm bảo nguồn cung phân bón của các doanh nghiệp trong nước thời gian tới?

Việc đảm bảo nguồn cung, không để thiếu phân bón đóng vai trò quan trọng. Đây thực sự vừa là cơ hội vừa là nhiệm vụ của các nhà sản xuất phân bón trong nước.

Hiện, các nhà máy sản xuất phân bón trong nước đã sản xuất được hầu hết các loại phân bón chủ lực như: urea, DAP, supe lân, lân nung chảy, nitrat amon, NPK, trong khi đó, phân SA và kali,... phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu.

Năm 2021, sản xuất trong nước bao gồm các loại urea của 4 nhà máy, DAP của 2 nhà máy, phân bón chứa lân (bao gồm lân nung chảy, supe lân), các loại phân bón NPK,… của hàng trăm nhà máy khác đạt khoảng 7 triệu tấn, tăng 6 % so với năm 2020.

Trong đó, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam đã sản xuất và cung ứng cho thị trường hơn 3,5 triệu tấn phân bón các loại từ urea, đến DAP, supe lân, lân nung chảy, NPK,..

Hai đơn vị thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam gồm: Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí sản xuất 1,035 triệu tấn; Công ty Cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau sản xuất 898.000 tấn (bao gồm urea, NPK, phân bón hữu cơ,..).

Các công ty sản xuất phân bón khác như: Công ty Apromaco, Công ty Tiến Nông, Công ty Phân bón Hà Lan, Công ty Phân bón Việt Nhật, Công ty Phân bón Ba Con Cò, Tập đoàn Quế Lâm, Tổng công ty Phân bón Sông Gianh, Nhà máy Amon Nitrat của Tổng công ty Hóa chất mỏ (thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam)… đều đạt kết quả sản xuất khả quan.

Ông có khuyến cáo gì cho người nông dân nhằm giảm chi phí sản xuất trong bối cảnh giá phân bón vẫn tiếp tục duy trì ở mức cao?

Chi phí từ phân bón, tùy thuộc loại cây trồng, tùy thuộc thời tiết, tùy thuộc thổ nhưỡng, dao động từ 30-60% giá trị vật tư đầu vào của sản xuất nông nghiệp. Do đó, giá phân bón cao ảnh hưởng lớn đến sản xuất nông nghiệp, thu nhập của bà con nông dân.

Để tìm cách giảm chi phí, trồng trọt có lãi, bà con nông dân đã và đang tìm cách thay thế, sử dụng các loại phân bón khác rẻ hơn, hợp lý hơn, tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ.

Bà con cũng cần áp dụng triệt để khuyến cáo của Bộ NN&PTNT về “5 đúng” khi bón phân gồm: bón đúng chủng loại phân; bón đúng nhu cầu sinh lý của cây; bón đúng nhu cầu sinh thái; bón đúng vụ và thời tiết; bón đúng phương pháp.

Trước tình trạng vật tư nông nghiệp tăng mạnh, lợi nhuận từ trồng trọt sẽ giảm nhiều, bà con nông dân rất mong giá phân bón sớm giảm mạnh tạo điều kiện cho nông dân giảm chi phí sản xuất và đảm bảo thu nhập trong vụ Hè Thuu 2022 và các vụ sản xuất tiếp theo.

Tôi cho rằng, ngoài các biện pháp đang thực hiện, ngành chức năng cũng nên nghĩ tới những chính sách cụ thể hỗ trợ để bà con nông dân mua được phân bón ở mức giá canh tác, trồng trọt có lợi nhuận phù hợp.

Xin cảm ơn ông!

Theo Bộ NN&PTNT, hàng năm, Việt Nam xuất khẩu sang Nga khoảng 500 triệu USD (năm 2021 là 550 triệu USD) hàng nông, lâm, thủy sản.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng nhập khẩu từ Nga và Ukraine nhiều nguyên liệu đầu vào cho sản xuất nông nghiệp trong nước như: lúa mỳ (trong điều kiện bình thường có thể đến 1 triệu tấn, chiếm khoảng 20% tổng nhập khẩu lúa mỳ); ngô (3% tổng nhập khẩu ngô) làm thức ăn chăn nuôi; phân bón (10% tổng nhập khẩu phân bón). Tổng nhập khẩu nông, lâm, thủy sản từ Nga vào Việt Nam năm 2021 khoảng 500 triệu USD.