Đằng sau sự sụp đổ của liên minh Ngân hàng Net-Zero

Liên minh Ngân hàng Net-Zero (NZBA) do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn đã chính thức giải thể, khép lại một giai đoạn mang tính biểu tượng của ngành tài chính toàn cầu trong nỗ lực chống biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng sự sụp đổ này không phải là sự thoái lui...

NZBA từng được xem là trụ cột của Liên minh tài chính Glasgow vì mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (GFANZ), quy tụ gần 150 ngân hàng toàn cầu cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Song, chỉ trong vòng một năm, liên minh này đã lung lay tận gốc khi hàng loạt ngân hàng lớn rời bỏ.

Từ cuối năm 2024, có 6 ngân hàng hàng đầu của Mỹ tuyên bố rút lui, ngay sau đó là 5 ngân hàng Canada, mở đầu cho làn sóng “tháo chạy” khỏi các cam kết khí hậu tập thể.

Là một trong những thành viên sáng lập, Citi cho biết muốn tập trung vào việc “xóa bỏ rào cản huy động vốn cho thị trường mới nổi”. Trong khi đó, HSBC và Barclays cũng lần lượt rút lui, cho rằng NZBA “không còn đủ thành viên để hỗ trợ quá trình chuyển đổi”.

Dù vậy, các ngân hàng này đều khẳng định vẫn duy trì mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, cho thấy các tổ chức tài chính đang tách khỏi cơ chế tập thể để theo đuổi chiến lược riêng biệt và thực tế hơn.

Theo ông Andy Price - Phó Chủ tịch phụ trách chính sách quốc tế của Hiệp hội Ngân hàng về tài chính và thương mại (Baft), việc NZBA sụp đổ cho thấy không thể áp dụng một bộ tiêu chuẩn duy nhất cho toàn ngành tài chính toàn cầu, khi mỗi khu vực, mỗi ngân hàng đều có điều kiện và ưu tiên phát triển bền vững khác nhau.

“Thiết lập chuẩn mực chung là việc cực kỳ khó, nhất là trong lĩnh vực ngân hàng giao dịch và tài trợ thương mại, vốn toàn cầu hóa và liên quan đến nhiều mục tiêu bền vững hơn chỉ riêng yếu tố môi trường”, ông Price nhận định.

Hồi tháng 4 năm nay, NZBA đã nới lỏng các cam kết khí hậu cốt lõi, bỏ yêu cầu về mục tiêu bắt buộc và nghĩa vụ hỗ trợ chuyển đổi sang nền kinh tế phát thải ròng bằng 0. Quyết định này khiến Triodos Bank của Hà Lan rời khỏi liên minh, chỉ trích rằng NZBA “không còn thể hiện được mức độ khẩn cấp cần thiết để ứng phó với biến đổi khí hậu”.

Sự tan rã của NZBA cho thấy ngành tài chính đang rời xa những cam kết mang tính biểu tượng để bước vào giai đoạn thực thi thực tế hơn.

Theo ông Price, nhiều ngân hàng vẫn cam kết theo đuổi mục tiêu khí hậu, nhưng hướng đi mới sẽ cân bằng giữa yếu tố môi trường, xã hội và kinh tế, phù hợp hơn với Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc.

“Chúng ta vẫn có thể đạt được một chuẩn mực toàn cầu, nhưng quá trình đó đòi hỏi sự linh hoạt và khả năng thích ứng, thay vì những ràng buộc cứng nhắc”, ông Price nói.

Hiện phần lớn các nhóm khác trong GFANZ vẫn hoạt động, nhưng Liên minh bảo hiểm Net-Zero cũng đã giải thể từ năm 2024, trong khi sáng kiến quản lý tài sản Net-Zero do BlackRock dẫn đầu tạm dừng hoạt động để xem xét lại định hướng.

Dù vậy, các tổ chức như Bankers for Net Zero (B4NZ) tại Anh khẳng định cuộc chơi chưa kết thúc. “Trọng tâm của chúng tôi là huy động vốn cho các dự án và cộng đồng đang tạo ra thay đổi thực tế trong giảm phát thải. Chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác với chính phủ và các tổ chức tài chính để biến cam kết thành hành động đo lường được”, đại diện B4NZ nói.

Sự sụp đổ của NZBA không phải là hồi kết của tài chính khí hậu, mà là bước ngoặt chuyển đổi cấu trúc, từ giai đoạn biểu tượng và cam kết sang giai đoạn hành động và tái cấu trúc tư duy. “Tài chính xanh” giờ đây không còn là khẩu hiệu toàn cầu, mà trở thành một chiến lược phát triển bền vững mang tính thực dụng, gắn liền với lợi ích kinh tế, sự linh hoạt và khả năng thích ứng của từng quốc gia, từng tổ chức tài chính.