Vì sao xuất khẩu gạo quý I/2021 giảm mạnh?

Mai Ca

Tình trạng cước container và phí logistics tăng cao đang được cho là nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp tới xuất khẩu gạo trong quý I/2021 khi ngành hàng này chỉ đạt sản lượng trên 1 triệu tấn, giảm mạnh 30,4% so với cùng kỳ.

Khối lượng xuất khẩu gạo sụt giảm mạnh

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, kết thúc quý I năm nay ngành hàng lúa gạo của Việt Nam ghi nhận kết quả xuất khẩu gạo khá ảm đạm khi khối lượng xuất khẩu 1,1 triệu tấn, giảm mạnh 30,4% so với cùng kỳ và giá trị đạt 606 triệu USD, giảm ở mức 17,4%.

Tính đến thời điểm này, Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam. Đặc biệt, riêng trong 2 tháng đầu năm 2021 xuất khẩu gạo sang quốc gia này đã chiếm tới 38,3% thị phần. Tuy nhiên, khối lượng xuất khẩu sang Philippines đã giảm 28,3%, chỉ đạt 225,9 nghìn tấn với 137,6 triệu USD.

Theo phân tích của các doanh nghiệp trong ngành, sở dĩ giá trị xuất khẩu giảm thấp do gần đây gạo Việt luôn được chào bán ở mức cao, thậm chí có thời điểm lên tới 522 USD/tấn. Từ đó kéo giá trị xuất khẩu ở mức xa so với việc giảm khối lượng.

Lý giải nguyên nhân gạo Việt xuất khẩu chậm trong 3 tháng qua, ông Phan Văn Có - Giám đốc Marketing của Công ty TNHH Vrice - cho biết: Từ đầu năm tới nay việc tìm được container đóng hàng đi EU rất khó khăn. Khi có cont thì giá lại rất cao nên dẫn tới số lượng gạo xuất khẩu giảm mạnh bởi đối tác tìm đến các nhà xuất khẩu có vị trí vận chuyển thuận lợi hơn (Ấn Độ) nhằm tránh việc giao hàng với thời gian quá dài.

“Dù đơn đặt hàng của đối tác không thiếu nhưng chính sự “căng thẳng” trong giá cước tàu biển, cước container đã đẩy ngành lúa gạo vào thế khó trong những tháng qua”, ông Có cho biết thêm.

Theo đó, chỉ riêng với container, ông Lê Phúc Tùng - Phó Tổng giám đốc Công ty CP Strasimex - thừa nhận, cảng ICD Stransimex có tỉ lệ cont hàng xuất là 60%; cont hàng nhập là 10%; và tỉ lệ chứa cont rỗng là 30%. Tuy nhiên kể từ giữa tháng 10 đến nay tỷ lệ cont rỗng trở về giảm đáng kể và đến thời điểm này số lượng cont rỗng vẫn đang giảm khá lớn so với mọi năm.

Thêm vào đó, gần đây nhiều hãng tàu thông báo cắt dịch vụ trên một số chặng và chưa có kế hoạch cho năm nay, càng làm gia tăng áp lực, gây hoang mang trong ngành vận tải biển, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động thương mại trên toàn thế giới.

Cạnh tranh khốc liệt với các nước

Căng thẳng cước tàu biển, container, lại thêm các đối thủ xuất khẩu như Thái Lan và Ấn Độ gần đây liên tục điều chỉnh giảm giá gạo xuất khẩu đã buộc các nhà xuất khẩu gạo Việt kể từ cuối quý I/2021 tới nay điều chỉnh giảm giá gạo mạnh.

Theo dữ liệu của Hiệp hội Lương thực Việt Nam, tính đến phiên giao dịch ngày 8/4, giá xuất khẩu gạo 5% tấm của Việt Nam đã sụt giảm mạnh tới 35 USD/tấn so với phiên giao dịch ngày 26/3/2021. Cụ thể, giá gạo 5% tấm hiện ở mức 483-487 USD/tấn, giảm 5 USD/tấn so với phiên ngày 7/4 và giảm mạnh 35 USD/tấn so với mức giá đỉnh điểm là 522 USD/tấn ngày 26/3.

Một thương nhân xuất khẩu gạo tại Long An cho biết, chúng ta đã mất lợi thế vì chi phí logistics quá cao. Trong khi đó, các đối thủ như Thái Lan, Ấn Độ dù điều chỉnh giá giảm nhưng đồng Baht và Rupee của các nước này giảm giá so với đôla Mỹ đã giúp họ có giá gạo xuất khẩu khá cạnh tranh. Hiện gạo 5% tấm của Thái Lan đang ở mức thấp, 480-483 USD/tấn còn Ấn Độ là 408-412 USD/tấn.

Bên cạnh đó, việc giá xuất khẩu liên tục giảm sâu cũng gây áp lực lên thị trường lúa gạo trong nước. Theo đó, từ giữa tháng 3 tới nay giá lúa gạo trong nước đã được chiều chỉnh giảm nhiều lần, trong đó, chỉ riêng với lúa thường hạt dài nếu như thời điểm giữa tháng 3/2021 ở mức cao trên 7.000 đồng/kg thì nay đã giảm về mức bình quân khoảng 6.300 đồng/kg.

Mặc dù giá lúa đã giảm nhưng bà Đặng Thị Liên - Giám đốc Công ty Lương thực thực phẩm Long An - chia sẻ rằng, việc thu mua lúa hiện vẫn cầm chừng do doanh nghiệp này chưa dám thương thảo các hợp đồng mới. “Giá lúa gạo tại nội địa vẫn khá cao, chất lượng gạo kém, tỷ lệ hao hụt nhiều, nếu cố mua xuất đi phần thiệt sẽ thuộc về doanh nghiệp” - bà Liên cho biết.