Nguy cơ khi Facebook muốn ‘gây nghiện’ con trẻ bằng phiên bản nhí

Không lâu sau khi Lexi Wilson chuyển đến sống tại một thị trấn mới phía Đông California năm ngoái, trường học của cô con gái 12 tuổi và cậu con trai 9 tuổi phải đóng cửa theo lệnh phong tỏa của bang. Như hàng triệu gia đình khác, họ lên Internet để giao tiếp với xã hội. Các con của Wilson dùng Messenger Kids, ứng dụng chat của Facebook cho trẻ từ 6 đến 12 tuổi, để liên lạc với bạn bè.

Là một nhà quản lý mạng xã hội chuyên nghiệp, Wilson giám sát nghiêm cách hai con dùng Messenger Kids. Cô có thể phê duyệt yêu cầu kết bạn và quét nội dung tin nhắn bằng cài đặt trong ứng dụng. Tuy nhiên, khi Facebook nêu ý tưởng về phiên bản Instagram cho trẻ em tương tự Messenger Kids, cô vạch ra giới hạn rõ ràng.

“Tôi không muốn ném những đứa trẻ của mình vào hội chứng sợ bị bỏ lỡ (FOMO) ở tuổi 12. Nó giống như nuôi dưỡng bệnh nghiện mạng xã hội ngay từ nhỏ”, bà mẹ hai con chia sẻ.

Từ những ngày đầu của thế giới web, hầu hết dịch vụ và ứng dụng trực tuyến đều dành cho trẻ từ 13 tuổi. Theo một bộ luật năm 1998 của Mỹ, doanh nghiệp chỉ được phép xử lý dữ liệu cá nhân cho các mục đích như quảng cáo của người 13 tuổi trở lên.

Dù vậy, ngày càng nhiều trẻ được tiếp cận smartphone, tablet, nhắn tin, gọi điện thường xuyên. Xu hướng này tạo ra làn sóng dịch vụ mới dành cho trẻ nhỏ. Chẳng hạn, năm 2015, YouTube ra mắt dịch vụ cho trẻ dưới 13 tuổi. Messenger Kids xuất hiện năm 2017. Những ứng dụng fintech như Revolut, Starling cũng mở thêm phiên bản cho trẻ, trong khi nhiều startup muốn tạo ra mạng xã hội hướng tới người dùng “nhí”.

Sean Herman, nhà sáng lập ứng dụng nhắn tin cho cả gia đình Kinzoo, gọi Instagram Kids là “ý tưởng tồi tệ nhất” từng được nghe. Ông cho rằng các nền tảng được xây dựng để tối ưu hóa tăng trưởng và doanh thu quảng cáo không có chỗ đứng trên thị trường trẻ em.

Theo Antigone Davis – Giám đốc An toàn toàn cầu của Facebook, công ty lắng nghe ý kiến của phụ huynh và tổ chức vì trẻ em khi giới thiệu Messenger Kids và sẽ làm như vậy với Instagram. Bà nói thêm rằng họ quyết định làm vậy vì nhiều trẻ đang dùng phiên bản cho người lớn.

Nghiện mạng xã hội

Tuy nhiên, giới phê bình lại nhìn nhận theo cách khác. Trong lĩnh vực tiếp thị, một người càng sớm được tiếp cận với một nhãn hàng, họ càng có xu hướng sử dụng nó trong tương lai. Từ cuối thế kỷ 19, các nhà sản xuất thuốc lá đã bán kẹo trong bao bì mô phỏng hộp thuốc lá. Các hãng như Disney, Coca-Cola tiếp thị bằng nội dung gắn với tuổi thơ để giữ chân người dùng hàng thập kỷ.

Jim Steyer, Giám đốc tổ chức phi lợi nhuận bảo vệ trẻ em trên mạng Common Sense Media, gọi đây là “tiếp thị thương hiệu cơ bản”. Ông đang vận động để nhà sáng lập Facebook Mark Zuckerberg và Giám đốc điều hành Sheryl Sandberg dừng các nỗ lực phát triển ứng dụng cho trẻ em. Theo ông, họ chỉ đang muốn bắt đầu quy trình gây nghiện sớm hơn.

Bất kể ý định của Facebook, YouTube hay các hãng công nghệ khác có thành thật hay không, cánh cửa cơ hội của họ đang khép lại. Messenger Kids bị cấm ra mắt tại châu Âu và Anh do luật bảo vệ dữ liệu. Năm 2019, YouTube bị phạt 170 triệu USD vì tình nghi thu thập dữ liệu trẻ em trái phép.

Rào cản pháp lý

Luật pháp có xu hướng thắt chặt hơn trong tương lai với nhiều biện pháp mạnh mẽ bảo vệ tất cả trẻ em. Từ tháng 9, Văn phòng Ủy viên Thông tin Anh sẽ bắt đầu thi hành quy tắc “thiết kế phù hợp với độ tuổi”, yêu cầu doanh nghiệp hạn chế thu thập dữ liệu và quảng cáo mục tiêu. Nếu vi phạm, họ có thể bị phạt tối đa 4% doanh thu toàn cầu.

Ủy ban Bảo vệ dữ liệu Ireland đang thực hiện những bước tương tự. Dù vậy, Google cho rằng siết quy định thu thập dữ liệu có thể làm khó họ trong cung cấp dịch vụ miễn phí.

Chính trị gia Mỹ cũng thề siết quản lý Facebook và Google. Mới đây, CEO Facebook và Google phải tham gia phiên điều trần kéo dài nhiều tiếng đồng hồ trước Quốc hội Mỹ vì không bảo vệ được trẻ em. Nghị sỹ Đảng Cộng hòa Cathy McMorris Rodgers gọi nền tảng của họ là “nỗi sợ hãi lớn nhất của tôi với tư cách người làm cha mẹ”. Đây là trường hợp hiếm hoi mà hai Đảng lớn của Mỹ có chung quan điểm.

Có lẽ nhận ra sự phản đối, Zuckerberg tìm cách bảo vệ các ứng dụng mạng xã hội cho trẻ em khi tiết lộ mình và vợ cho phép con gái 5 tuổi dùng Messenger Kids. Song dường như không phải ai cũng bị thuyết phục trước điều đó. “Tôi hi vọng Zuckerberg và vợ là cha mẹ tốt đối với con của họ. Tuy nhiên, tôi không muốn ông ấy làm phụ huynh của con tôi hay bất kỳ đứa trẻ nào khác”, Steyer khẳng định.