Hành lang pháp lý kiến tạo nền báo chí chuyên nghiệp, bắt kịp thời đại số

Sáng 10/12, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đã chính thức thông qua Luật Báo chí (sửa đổi) với 437/440 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, chiếm 92,39%. Luật mới này, được kỳ vọng sẽ hoàn thiện chính sách, pháp luật về báo chí, tạo hành lang pháp lý vững chắc để xây dựng môi trường thông tin chuyên nghiệp, hiện đại...

Định danh rõ "Báo" và "Tạp chí"

Một trong những sửa đổi quan trọng được ghi nhận trong Luật là việc nhận diện rõ "Báo" và "Tạp chí" nhằm khắc phục tình trạng chồng lấn và ngăn chặn vấn nạn "báo hóa tạp chí". Theo đó, Luật quy định "Tạp chí" là sản phẩm báo chí đăng tải tin, bài có tính chất chuyên biệt, chuyên ngành. Tạp chí chỉ được phép cập nhật tin tức, sự kiện về hoạt động, lĩnh vực hoạt động của cơ quan chủ quản.

Bên cạnh đó, Luật cũng tách bạch khái niệm "Tạp chí khoa học". Cơ quan điều hành tạp chí khoa học hoạt động khoa học, không thực hiện hoạt động tác nghiệp báo chí. Do đó, người làm việc tại cơ quan tạp chí khoa học sẽ không thuộc đối tượng xét cấp thẻ nhà báo. Tuy nhiên, Luật cũng làm rõ nguồn thu của cơ quan báo chí, bao gồm cả nguồn thu từ người có nhu cầu đăng bài nghiên cứu khoa học (đối với tạp chí khoa học) để phục vụ kinh phí phản biện, hoàn thiện bài viết.

Luật cũng có các quy định quản lý chặt chẽ hoạt động báo chí trên không gian mạng và trí tuệ nhân tạo (AI). Theo đó, Luật bổ sung nhiều quy định thích ứng với chuyển đổi số như quản lý kênh nội dung trên mạng xã hội, chính thức định danh "Kênh nội dung của cơ quan báo chí trên không gian mạng" là một loại sản phẩm báo chí. Người đứng đầu cơ quan báo chí phải chịu trách nhiệm về nội dung đăng tải trên các kênh này.

Lần đầu tiên, việc sử dụng AI trong báo chí được luật hóa. Điều 39 quy định cơ quan báo chí, tác giả sử dụng AI để hỗ trợ hoạt động báo chí phải tuân thủ quy định về sở hữu trí tuệ, trí tuệ nhân tạo và đạo đức nghề nghiệp. Nhà nước đầu tư phát triển nền tảng số báo chí quốc gia và công cụ số để giám sát hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Bảo vệ uy tín của nghề báo

Để chuẩn hóa nghề nghiệp, bảo vệ uy tín và kiến thức vững vàng cho phóng viên trẻ, dự thảo luật quy định người được cấp thẻ nhà báo lần đầu dù học chuyên ngành báo chí hay không đều phải tham gia lớp bồi dưỡng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp.

Theo đó, Người được xét cấp thẻ lần đầu phải có thời gian công tác liên tục tại cơ quan báo chí đề nghị cấp thẻ từ 2 năm trở lên.

Người được xét cấp thẻ lần đầu phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí và đạo đức nghề nghiệp, không miễn trừ kể cả người có bằng cử nhân báo chí. Quy định về điều kiện cấp thẻ này sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2027 để có thời gian chuẩn bị.

Thời hạn sử dụng thẻ nhà báo được ấn định là 5 năm.

Luật cũng mở rộng đối tượng cấp thẻ cho quay phim, đạo diễn chương trình phát thanh, truyền hình (trừ phim truyện).

Riêng lãnh đạo các cơ quan báo chí đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có văn bản đồng ý bổ nhiệm không áp dụng điều kiện trên.

Mạng xã hội của cơ quan báo là sản phẩm báo chí

Luật hóa kênh nội dung trên mạng xã hội là một bước mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật Báo chí, phù hợp với thực tiễn hoạt động báo chí số hiện nay. Việc bổ sung khái niệm này gắn với yêu cầu siết trách nhiệm nội dung, bảo đảm quản lý thống nhất giữa báo chính thống và các kênh truyền thông trên nền tảng mạng xã hội do cơ quan báo chí vận hành.

Theo Luật Báo chí sửa đổi, "kênh nội dung của cơ quan báo chí trên không gian mạng" được xác định là kênh thông tin do cơ quan báo chí thiết lập trên một mạng xã hội để cung cấp, truyền đưa, thu thập, trao đổi, chia sẻ thông tin và kết nối cộng đồng người sử dụng mạng xã hội. Kênh này phải có dấu hiệu nhận biết thống nhất khi được thiết lập trên các mạng xã hội khác nhau.

Việc luật hóa khái niệm này nhằm điều chỉnh hoạt động xuất bản thông tin báo chí trên mạng xã hội - lĩnh vực chưa được quy định trong Luật Báo chí hiện hành; báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình, kênh nội dung trên mạng xã hội trở thành một dạng sản phẩm báo chí chính thức và phải tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật.

Luật Báo chí (sửa đổi) sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026. Riêng quy định về điều kiện cấp thẻ nhà báo lần đầu liên quan đến lớp bồi dưỡng nghiệp vụ sẽ áp dụng từ năm 2027 để có thời gian chuẩn bị.