Giảm giá, trúng thưởng cuối năm và cái bẫy lừa đảo công nghệ cao

Dịp Giáng sinh và cao điểm mua sắm cuối năm đang đến gần, kéo theo nhu cầu giao dịch trực tuyến tăng mạnh trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội. Tuy nhiên, song hành với không khí mua sắm nhộn nhịp là sự gia tăng đáng lo ngại của các hình thức lừa đảo trực tuyến với thủ đoạn ngày càng tinh vi, khó nhận diện.

Theo cảnh báo từ Công an TP Hải Phòng, người dân cần đặc biệt thận trọng trước các tin nhắn, email hoặc cuộc gọi có nội dung trúng thưởng, giảm giá sâu, hoàn tiền hay xác nhận đơn hàng. Các đối tượng thường dựng lên website bán hàng ảo hoặc fanpage giả mạo thương hiệu lớn, sử dụng giao diện gần như giống hệt trang chính thức để đánh lừa người tiêu dùng. Chỉ cần người dùng nhập thông tin cá nhân hoặc dữ liệu ngân hàng, kẻ gian có thể nhanh chóng chiếm đoạt tài sản.

Không ít trường hợp nạn nhân “sập bẫy” chỉ từ một thao tác nhỏ như nhấp vào đường link lạ, quét mã QR không rõ nguồn gốc hoặc nghe máy từ cuộc gọi tự xưng là nhân viên giao hàng, ngân hàng hay đơn vị vận chuyển. Khi người dân cung cấp mã OTP hoặc thông tin xác thực, tài khoản ngân hàng và ví điện tử có thể bị chiếm quyền kiểm soát chỉ trong vài phút.

Đáng chú ý, các chiêu trò lừa đảo hiện nay còn được “nâng cấp” bằng công nghệ trí tuệ nhân tạo. Nhiều chương trình khuyến mãi giả được quảng bá bằng video lồng tiếng AI, kèm thông điệp mang tính thúc ép như “chỉ còn vài suất”, “ưu đãi trong hôm nay”. Thậm chí, công nghệ deepfake còn được sử dụng để giả giọng nói, hình ảnh người quen hoặc đại diện tổ chức uy tín, khiến nạn nhân dễ dàng tin tưởng và làm theo hướng dẫn.

Trước thực trạng này, Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Công an TP Hải Phòng khuyến cáo người dân cần nâng cao cảnh giác khi mua sắm trực tuyến. Người dân không nên click vào các đường link khuyến mãi được gửi qua tin nhắn, email hay mạng xã hội, mà cần kiểm tra thông tin trực tiếp trên website hoặc ứng dụng chính thức của đơn vị bán hàng.

Cơ quan công an cũng nhấn mạnh, các sàn thương mại điện tử, ngân hàng và đơn vị vận chuyển không yêu cầu người dùng cung cấp mật khẩu, thông tin thẻ ngân hàng hay mã OTP.

Trước khi giao dịch, người dân cần kiểm tra kỹ độ uy tín của người bán, xem đánh giá từ khách hàng trước đó và ưu tiên hình thức thanh toán khi nhận hàng (COD) nếu chưa xác minh được độ tin cậy.

Bên cạnh đó, người dân tuyệt đối không chuyển tiền cho người lạ, không chia sẻ thông tin cá nhân trên các website không rõ nguồn gốc, đồng thời cảnh giác trước những lời mời chào ưu đãi quá mức hoặc “lợi nhuận dễ dàng”.

Khi nghi ngờ bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản, người dân cần nhanh chóng trình báo cơ quan công an nơi gần nhất để được hỗ trợ, xử lý theo quy định.

Theo ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu, tư vấn, phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, chưa bao giờ việc mua sắm và thanh toán lại tiện lợi như hiện nay. Mặt trái của điều đó là chưa bao giờ tài sản của người dân lại có thể bị đánh cắp nhanh chóng chỉ sau một lần bất cẩn.

Để đối phó với những “cái bẫy vô hình nhưng gây thiệt hại hữu hình” này, theo ông Vũ Ngọc Sơn, cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức cần triển khai đồng bộ 3 giải pháp, ví như “khiên 3 lớp”.

Lớp “khiên” thứ nhất chính là hành lang pháp lý được quy định tại dự thảo Luật An ninh mạng 2025. Trong đó, “an ninh dữ liệu” được xác định là trọng điểm với các quy định cấm tuyệt đối việc đánh cắp, mua bán hay trao đổi trái phép dữ liệu cá nhân, nhằm ngăn chặn tận gốc tình trạng lộ lọt thông tin; đồng thời luật nghiêm cấm hành vi sử dụng công nghệ để giả mạo thông tin, hình ảnh, giọng nói hoặc làm nhái sản phẩm và thương hiệu. Lớp “khiên” thứ hai là công nghệ với việc ngân hàng, tổ chức tài chính đã triển khai các biện pháp xác thực nhiều lớp như mật khẩu, OTP, sinh trắc học và phân tích hành vi nhằm phát hiện giao dịch bất thường. Lớp “khiên” thứ ba là kỹ năng- giữ vai trò quan trọng nhất, mỗi người dân cần trang bị cho mình kiến thức như một “liều vắc xin số”.

Người dân cần rèn luyện phản xạ an toàn thông qua nguyên tắc “3 không - 3 nhanh”. Trong đó "3 không" gồm: Không tin tưởng tuyệt đối (kể cả khi nhận cuộc gọi có gương mặt người gọi); không cài ứng dụng từ liên kết lạ; không chuyển tiền khi chưa xác thực. "3 nhanh" gồm: Nhanh tra cứu khi nhận được thông tin đáng ngờ; nhanh ngắt kết nối khi bị đe dọa hoặc thao túng; nhanh báo cáo tới cơ quan chức năng khi phát sinh sự cố.

Dự án Chống lừa đảo vừa cập nhật website phiên bản mới, bổ sung chatbot và công cụ AI để nhận diện trang lừa đảo trên Internet.

Người dùng có thể truy cập website chongluadao.vn và nhập đường link cần kiểm tra. Hệ thống sẽ đối chiếu đường dẫn với cơ sở dữ liệu của Chống lừa đảo và đối tác bên thứ ba, sau đó trả kết quả nếu website an toàn, nguy hiểm hoặc không có dữ liệu rõ ràng.

Nếu muốn sử dụng AI, chỉ cần nhấn Phân tích thêm bằng AI. Lúc này, công cụ sẽ phân tích website dựa trên nhiều yếu tố khác nhau như tên miền đáng ngờ, nội dung bất hợp pháp, chứa đường link rủi ro, sử dụng hosting bất thường...

Từ những dữ liệu trên, AI sẽ tổng hợp các yếu tố và đưa ra đánh giá rủi ro theo thang điểm 10. Những chi tiết đáng ngờ về thông tin, hình ảnh trên website cũng được phân tích và hiển thị trên trang kết quả.