Việt Nam: Điểm sáng toàn cầu, Quyết tâm chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030

Ngày 29/11, tại TP Hồ Chí Minh, Bộ Y tế đã tổ chức Lễ míttinh cấp quốc gia trọng thể hưởng ứng 35 năm ứng phó với HIV/AIDS (1990-2025) và Ngày Thế giới phòng chống AIDS (1/12), với chủ đề xuyên suốt là “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS”.

Sự kiện là dịp nhìn lại chặng đường 35 năm kể từ khi Việt Nam ghi nhận trường hợp nhiễm HIV đầu tiên tại Thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 12/1990, đồng thời khẳng định quyết tâm và những thành tựu vượt trội của quốc gia trong công tác phòng, chống dịch bệnh thế kỷ này.

Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ Y tế GS.TS Trần Văn Thuấn nhấn mạnh: Việt Nam đã triển khai mạnh mẽ, đồng bộ và mở rộng các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS theo hướng tiếp cận toàn diện, từ dự phòng, xét nghiệm đến điều trị. Nhờ đó, Việt Nam đã trở thành điểm sáng trên bản đồ phòng, chống HIV/AIDS của khu vực và trên toàn cầu.

Các số liệu cụ thể cho thấy hiệu quả rõ rệt của chiến lược này:

Chất lượng điều trị hàng đầu: Việt Nam là một trong những nước đứng đầu thế giới về chất lượng điều trị HIV với trên 96% người nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng HIV (ARV) có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế.

Dự phòng mở rộng: Chương trình điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV (PrEP) đã được triển khai mạnh mẽ với hơn 129.000 người được dự phòng và tránh được nguy cơ lây nhiễm HIV.

Phát hiện sớm và kết nối điều trị: Hàng năm, chương trình tư vấn và xét nghiệm HIV cung cấp dịch vụ cho khoảng hơn 3,4-3,5 triệu lượt người, phát hiện khoảng 13.000 trường hợp nhiễm HIV.

Ông Raman Hailevich, Giám đốc Quốc gia chương trình phối hợp của Liên hợp quốc về phòng, chống AIDS tại Việt Nam (UNAIDS), đánh giá cao những nỗ lực này. Ông nêu lên những con số nổi bật: "Kể từ năm 2010, số nhiễm HIV mới ở Việt Nam đã giảm gần 60%, số người tử vong do AIDS giảm 57%". Ước tính, các nỗ lực phòng chống HIV ở Việt Nam trong giai đoạn 2004-2024 đã giúp cho hơn 1,2 triệu người dân không bị lây nhiễm HIV và gần 320.000 người không bị tử vong do AIDS.

Một bước tiến lớn được cộng đồng quốc tế ghi nhận là nỗ lực huy động nguồn lực tài chính trong nước. Hiện tại, nguồn lực tài chính trong nước của Việt Nam đã đóng góp khoảng 50% tổng chi tiêu cho phòng, chống AIDS, tăng mạnh so với 10 năm trước đây.

Điểm ấn tượng là hiện đã có khoảng 90% người tham gia điều trị kháng HIV được hỗ trợ chi trả thông qua Quỹ Bảo hiểm y tế (BHYT) và 96% người sống với HIV đã tham gia BHYT. Đây là minh chứng rõ ràng về cam kết của Chính phủ Việt Nam trong việc duy trì bền vững các dịch vụ.

Tuy nhiên, ông Raman Hailevich cũng cảnh báo nguy cơ số nhiễm HIV mới sẽ tăng trở lại nếu khoảng trống do cắt giảm tài trợ quốc tế không được kịp thời bù đắp bằng nguồn lực trong nước. Việc bổ sung các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS vào Chương trình mục tiêu Quốc gia về sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 là giải pháp bền vững đang được Việt Nam triển khai.

Hiện Việt Nam cam kết kiên định mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030 thông qua việc hoàn thành các chỉ tiêu 95-95-95 (95% người nhiễm HIV biết được tình trạng của mình; 95% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV; 95% người điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế).

Thành phố Hồ Chí Minh, nơi quản lý khoảng 66.000 người nhiễm HIV còn sống, hiện đạt mục tiêu 95-95-95 ở mức 94-92-99, cho thấy những kết quả tích cực nhưng vẫn còn thách thức cần nỗ lực hơn.

Ông Nguyễn Công Vinh, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết Thành phố xác định tiếp tục tập trung nguồn lực triển khai mạnh mẽ và đồng bộ các nhóm giải pháp: tăng cường truyền thông, giáo dục sức khỏe, mở rộng phát hiện sớm ca nhiễm và kiên quyết xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử, để người nhiễm HIV được sống, học tập và làm việc bình đẳng.

Ở góc độ cộng đồng, chị Đinh Hoàng Châu Bảo, đại diện mạng lưới những người sống chung với HIV (VNP+), chia sẻ: "Chỉ có xét nghiệm mới biết mình có HIV hay không. Nếu có HIV thì các bạn sẽ điều trị". Chị Bảo mong muốn xã hội xem HIV là bệnh mãn tính và xem việc xét nghiệm sàng lọc HIV là bình thường như xét nghiệm công thức máu.

Chị cũng kể về hành trình 35 năm đầy nỗ lực, từ những ngày chưa có thuốc điều trị cho đến khi may mắn sinh con khỏe mạnh, âm tính với HIV vào năm 2004. Từ trải nghiệm cá nhân, chị công khai tình trạng HIV và gắn bó với công việc cộng đồng, mong muốn tất cả những người nhiễm HIV được sống và nhận được hỗ trợ.

Lời kêu gọi chung từ Lễ míttinh là: “Sau 35 năm đấu tranh với đại dịch HIV/AIDS, chúng ta đã chứng minh được rằng HIV không còn là 'bản án tử,' mà là bệnh mãn tính có thể kiểm soát được. Hãy cùng nhau lan tỏa thông điệp “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS”".