Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Kỳ vọng về một "Khoán 10" mới trong khoa học công nghệ

Sáng 18-10, tại Hà Nội, Báo Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Diễn đàn "Chỉnh sửa gen trong nông nghiệp - Công nghệ chiến lược gắn với khung pháp lý", dưới sự chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT).

Theo Thứ trưởng Bộ NN-MT Phùng Đức Tiến ví diễn đàn sáng 18-10 sẽ góp phần tạo ra một "Khoán 10" mới trong khoa học công nghệ, giúp "cởi trói" cho nhà nghiên cứu, khuyến khích sáng tạo và khơi dậy tinh thần dấn thân trong cộng đồng khoa học.

Tinh thần phát triển khoa học công nghệ đã được khẳng định rõ trong Nghị quyết số 19 về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn, đặc biệt là định hướng phát triển nông nghiệp hữu cơ và kinh tế tuần hoàn.

Gần đây, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị ban hành ngày 10-7-2024 tiếp tục nhấn mạnh khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực chủ yếu để hiện đại hóa lực lượng sản xuất, đưa nền kinh tế Việt Nam tiến tới giá trị gia tăng cao hơn.

Việt Nam có tiềm năng trở thành trung tâm dẫn dắt về đổi mới công nghệ sinh học

Trong lĩnh vực nông nghiệp, khoa học công nghệ hiện đóng góp khoảng 30% giá trị gia tăng toàn ngành. Nhờ ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, nông nghiệp Việt Nam không chỉ đảm bảo an ninh lương thực quốc gia mà còn góp phần ổn định nguồn cung cho thế giới.

"Năm 2025, ngành nông nghiệp có thể đạt kỷ lục xuất khẩu khoảng 67-70 tỉ USD - một minh chứng cho hiệu quả của đổi mới khoa học công nghệ" - Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đánh giá.

Trong các lĩnh vực công nghệ, công nghệ sinh học được xem là mũi nhọn với tiềm năng đột phá. Việt Nam đang ứng dụng nhiều hướng nghiên cứu như công nghệ chuyển gen, chỉ thị phân tử (marker), nuôi cấy mô, phôi và tế bào nhằm chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi thích ứng biến đổi khí hậu, nâng cao năng suất và giá trị sản phẩm.

Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, dù nguồn lực và chủ trương đã có, việc hoàn thiện khung pháp lý vẫn là điều kiện tiên quyết để khoa học công nghệ phát huy hiệu quả.

"Chúng ta cần tạo môi trường và động lực để các nhà khoa học yên tâm cống hiến, tránh tình trạng họ trăn trở với nghiên cứu nhưng vẫn lo lắng cho cuộc sống"- Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

Đáng chú ý, PGS-TS Nguyễn Phương Thảo, Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP HCM, kỳ vọng Việt Nam có tiềm năng trở thành trung tâm dẫn dắt về đổi mới công nghệ sinh học, đặc biệt là đối với cây trồng nhiệt đới, nếu có những chính sách cởi mở và hỗ trợ phù hợp.

Theo đó, cần sớm hoàn thiện khung pháp lý và chính sách liên quan đến công nghệ chỉnh sửa gen, bao gồm các tiêu chuẩn an toàn, quy trình xác nhận, cơ chế hỗ trợ tài chính. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để các sản phẩm được đưa vào thương mại hóa.

"Nếu không hợp tác với các nhà khoa học, tổ chức khoa học trong và ngoài nước, thì một đơn vị nghiên cứu đơn độc sẽ khó làm ra sản phẩm" - bà Thảo chia sẻ.

TS Nguyễn Văn Long, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, chia sẻ công tác truyền thông khoa học còn hạn chế khiến xã hội vẫn có tâm lý dè dặt với các sản phẩm biến đổi và chỉnh sửa gen, trong khi mối liên kết giữa nghiên cứu - doanh nghiệp - sản xuất chưa thật sự hiệu quả.

Để tháo gỡ, Việt Nam đang xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Đa dạng sinh học 2008 để cập nhật khái niệm và quy định về chỉnh sửa gen, đồng thời xây dựng cơ chế quản lý và thương mại phù hợp với xu thế toàn cầu. Việc hoàn thiện khung pháp lý này đòi hỏi thời gian, sự phối hợp giữa các Bộ, ngành, nhà khoa học và doanh nghiệp, cùng cam kết mạnh mẽ từ các nhà hoạch định chính sách.