Lỗ hổng mã số vùng trồng sầu riêng Đắk Lắk: Nông dân tố DN gian lận

Chưa đầy 1 tháng trước tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk tổ chức Lễ công bố xuất khẩu chính ngạch chuyến hàng sầu riêng đầu tiên của Việt Nam đi Trung Quốc. Để được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường lớn nhất thế giới này, sản phẩm phải đạt những tiêu chuẩn rất khắt khe, trong đó có yêu cầu về mã số vùng trồng. Cũng vì đó, việc phát triển mã số vùng trồng đang được nông dân và DN đặc biệt quan tâm.

Thế nhưng, trong quá trình làm hồ sơ, người dân tại huyện Krông Pắk lại phát hiện một số vườn cây bị DN làm hồ sơ cấp mã số vùng trồng từ lúc nào không hay. Sự mập mờ không chỉ làm người dân bức xúc mà còn làm dấy lên nghi ngờ về sự gian dối, nếu không xử lý quyết liệt và kịp thời, có thể sẽ ảnh hưởng lớn tới ngành hàng giá trị cao này.

Câu chuyện mập mờ mã số vùng trồng là chủ đề bàn tán xôn xao của người dân thôn Tân Bắc, xã Ea Kênh, huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk trong 2 tuần nay. Đứng giữa vườn sầu riêng rộng gần 2ha đã trồng 18 năm, bà Lê Thị Hương cùng 1 vài người hàng xóm rất bức xúc, khi nói về việc toàn bộ diện tích sầu riêng tại đây đã bị Công ty TNHH Thương mại nông sản Thiện Tâm làm thủ tục cấp mã số vùng trồng, trong khi chính họ là người trồng lại không hề hay biết. Bà Hương khẳng định, quá trình làm hồ sơ cấp mã số vùng trồng, DN đã không thông qua chủ vườn và cũng không thu mua sầu riêng tại đây.

“Mã số vùng trồng DN nói có làm cho người dân tại thôn Tân Bắc này, nhưng trên thực tế họ không vào đây để hỏi thăm xem vườn này bán như thế nào để họ mua. Không có DN nào đến mua trái nên nhà vườn phải bán cho thương lái khác nên giờ người dân yêu cầu tỉnh, huyện, xã làm cho rõ vấn đề này”, bà Hương bức xúc.

Lý giải về vấn đề này, ông Hoàng Trọng Cường, Trưởng thôn Tân Bắc, xã Ea Kênh cho biết, thôn có khoảng 100ha sầu riêng đang kinh doanh. 2 năm trước, đại diện Công ty TNHH Thương mại nông sản Thiện Tâm có đến thôn đề nghị bà con kê khai diện tích, tuy nhiên phía DN lại không giới thiệu rõ ràng và cũng không nói rõ mục đích kê khai làm gì.

Gần đây, khi sầu riêng trong vùng được xuất khẩu chính ngạch, một số DN khác có đến liên hệ với tổ hợp tác của thôn, đề nghị liên kết làm hồ sơ mã số vùng trồng, thu mua và bao tiêu sản phẩm. Trong quá trình làm hồ sơ mới phát hiện mã số vùng trồng của nhiều vườn cây trong thôn đã được cấp cho Công ty Thiện Tâm.

“Có rất nhiều DN đến địa phương muốn liên kết với các hộ dân làm hồ sơ mã số vùng trồng, cam kết bao tiêu sản phẩm để xuất khẩu chính ngạch. Lúc này trong thôn có 2 tổ hợp tác, người ta kê khai để đi làm mã vùng trồng nhưng khi xuống huyện lại được trả lời mã số vùng trồng này đã được cấp. Mong muốn của bà con lúc này cần làm rõ việc DN tự ý đăng ký mã vùng trồng, vì việc này gắn liền với quyền lợi và sản phẩm của người dân”, ông Cường cho biết.

Theo bà Ngô Thị Minh Trinh, Phó chủ tịch UBND huyện Krông Pắk, sau khi có thông tin bà con thôn Tân Bắc phản ánh về mã số vùng trồng, huyện đã chỉ đạo các cơ quan chức năng phối hợp với DN tổ chức đối thoại. Tuy nhiên, vấn đề vẫn chưa được giải quyết, phía DN và người dân vẫn chưa có tiếng nói chung. Bà Trinh cho rằng, đây là lần đầu tiên huyện làm các thủ tục cấp mã số vùng trồng nên vẫn có sự lúng túng và chưa có sự kết nối. Về vấn đề có hay không sự gian dối trong cấp mã số vùng trồng, huyện Krông Pắk đang chỉ đạo các cơ quan chức năng vào cuộc tổng kiểm tra, rà soát trên toàn địa bàn để làm rõ và có hướng xử lý.

“Huyện sẽ có kế hoạch kiểm tra tổng thể nhà vườn xem đã cấp mã số cho ai, đề xuất những gì và được cấp mã nào đồng thời kiên quyết xử lý để làm rõ vấn đề này vì còn bảo vệ uy tín, thương hiệu nông sản Krông Pắk. Mã số vùng trồng nếu quản lý không chặt sẽ bị đánh tráo thương hiệu sản phẩm cũng như những nguy cơ về an toàn thực phẩm. Chắc chắn trong thời gian tới, huyện sẽ có định hướng cụ thể và cách quản lý chặt chẽ mã vùng trồng này”, bà Trinh khẳng định.

Sự mập mờ trong cấp mã số vùng trồng sầu riêng cho đến lúc này mới chỉ được phát hiện tại thôn Tân Bắc, xã Ea Kênh, huyện Krông Pắk với quy mô vài chục ha. Hiện vẫn chưa thể biết sẽ còn thêm bao nhiêu diện tích có tình trạng này. Nhưng qua đây đã cho thấy đã có những lỗ hổng ngay trong quy trình và sự bất cập, sự thiếu trách nhiệm của các cơ quan liên quan trong quá trình triển khai cấp mã số vùng trồng.

Ông Nguyễn Hoài Dương, Giám đốc Sở NN&PTNT Đắk Lắk cho rằng, dù mới chỉ ở quy mô nhỏ nhưng sự việc này lại có nguy cơ rất lớn và cần phải xử lý nghiêm minh để đảm bảo uy tín của ngành hàng.

“Vấn đề mạo danh vùng trồng, sử dụng mã vùng trồng không đúng để xuất khẩu đó là hiện tượng gian lận, vi phạm pháp luật. Các hiện tượng đó cần phải sớm được phát hiện và xử lý nghiêm minh. Các cơ quan chức năng, đặc biệt là người dân giám sát chặt chẽ việc này, nếu phát hiện ở đâu đó có hiện tượng này cần sớm phản ánh cơ quan chức năng để kiểm tra và xử lý nghiêm giữ được uy tín cho ngành hàng sầu riêng Việt Nam”, ông Dương cương quyết.

Đến thời điểm này, tỉnh Đắk Lắk có khoảng 15.000ha sầu riêng, trong đó có 23 mã số vùng trồng đã được cấp cho 1.500ha. Việc nông dân “tố” doanh nghiệp gian lận mã số vùng trồng tại thôn Tân Bắc, xã Ea Kênh với quy mô khoảng 100ha tuy nhỏ nhưng cho thấy có những bất cập, lổ hổng quá trình thiết lập và phê duyệt hồ sơ.

Điều này đòi hỏi các cơ quan quản lý, cần phải xem xét lại quy trình, có những hướng dẫn, cụ thể, chi tiết. Đồng thời cần kiểm tra, giám sát chặt chẽ, tránh tình trạng mập mờ, DN lợi dụng những lỗ hổng để có thể được cấp mã số vùng trồng mà không thông qua người dân như tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk./.

Đắk Lắk sẽ họp các địa phương và DN khắc phục bất cập tranh chấp sử dụng mã số vùng trồng sầu riêng

Chi cục bảo vệ thực vật Đăk Lăk cho rằng, xảy ra sự việc này là do có bất cập trong quy trình quản lý. Đơn vị đã kiến nghị tỉnh tổ chức họp với các địa phương và DN để khắc phục, đảm bảo hoạt động cấp mã vùng trồng và quản lý, sử dụng mã được minh bạch, hài hòa lợi ích của các bên.

Theo ông Lê Văn Thành, Chi cục trưởng Chi cục trồng trọt và bảo vệ thực vật Đăk Lăk, trong suốt quá trình gần 4 năm kể từ khi triển khai cấp mã vùng trồng sầu riêng đến khi đàm phán thành công, ký kết Nghị định thư về kiểm dịch thực vật với sản phẩm này, các nỗ lực của Cục bảo vệ thực vật và các đơn vị, địa phương ở Đăk Lăk chủ yếu hướng tới các quy trình kỹ thuật nhằm đảm bảo chất lượng sản phẩm. Việc phân công, phân nhiệm cho các bên liên quan, gồm nông dân, DN và các cơ sở đóng gói và cơ quan quản lý, trong việc quản lý, sử dụng mã số vùng trồng, chưa được kiện toàn.

Thêm vào đó, việc phê duyệt các mã số được xuất khẩu chính ngạch của phía Trung Quốc diễn ra khi sầu riêng đã vào cuối vụ, khiến các DN vội vàng, có sơ xuất trong phối hợp với nông dân…. Điều này dẫn đến các tranh chấp gây tai tiếng cho ngành sản xuất đầy tiềm năng của địa phương. Ông Lê Văn Thành cho biết, sẽ có một cuộc họp cấp tỉnh để nhận diện và chấn chỉnh những bất cập đang tồn tại.

“Đến ngày 11/7 vừa qua, Nghị định thư được ký kết lúc ấy mới triển khai (phổ biến các yêu cầu của nghị định thư), nhưng chủ yếu triển khai cho cán bộ chứ chưa kịp phổ biến tới nông dân. Đến mấy ngày lễ 2/9 do bận lễ hội để nâng thương hiệu nên cũng không ai để ý mấy điều đó. Ngày 17/9 khi xuất khẩu lô đầu tiên sầu riêng đã vào cuối vụ, DN cũng lo, rất vội đủ thứ việc nên người ta cũng không đến được nhà vườn để phổ biến lại. Dự kiến đến ngày 18 hoặc 19/10, Đăk Lăk sẽ có cuộc họp, mời tất cả các huyện, thị xã, thành phố và đại diện một số mã vùng trồng, bàn thảo lại các khó khăn vướng mắc và tham mưu phân cấp cụ thể các Sở, ban, ngành”, ông Thành thông tin.

Theo quy định cấp mã vùng trồng trái cây do Cục bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) ban hành, trong Hồ sơ đăng ký cấp mã “phải có tên người đại diện mã vùng trồng” và có “giấy cam kết thu mua trái cây tươi của các hộ nông dân”. Tuy nhiên, quy định này không nêu rõ điều kiện để được công nhận là người đại diện hợp pháp và không nêu rõ cam kết thu mua là cam kết với Cục Bảo vệ thực vật, hay với các nông hộ là chủ của mã vùng trồng được cấp.

Đây là 2 lỗ hổng chính, dẫn đến một số hộ dân ở Krông Pách không công nhận DN đăng ký mã số là người đại diện của mình và sản phẩm đã thu mua cũng không có căn cứ để đảm bảo đúng xuất xứ của vùng trồng được cấp./.