Giữ thị trường nông sản trong bối cảnh mới

Thắt chặt quy định, nới rộng nguồn cung

Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động, thực vật Việt Nam, những năm qua Trung Quốc không ngừng hoàn thiện hệ thống quy định pháp luật về quản lý an toàn thực phẩm xuất nhập khẩu và xây dựng các tiêu chuẩn quốc gia để bảo đảm chất lượng hàng hóa nhập khẩu vào Trung Quốc.

Các cơ quan chức năng Trung Quốc cũng gia tăng thực thi pháp luật an toàn thực phẩm xuất, nhập khẩu, cụ thể như kiểm tra thực tế các cơ sở/doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nước ngoài xuất khẩu vào Trung Quốc; tiếp tục hoàn thiện công tác đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nước ngoài; áp dụng chế tài mạnh mẽ đối với các doanh nghiệp vi phạm quy định an toàn thực phẩm. Mới đây nhất, Trung Quốc đã thông báo ban hành Lệnh 280 thay thế Lệnh 248 về quy định quản lý đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nước ngoài nhập khẩu, có hiệu lực từ ngày 1/6/2026.

Với lệnh này, chỉ những sản phẩm nằm trong danh mục do Trung Quốc công bố mới được phép đăng ký qua cơ quan thẩm quyền thay vì hình thức tự đăng ký như trước đây. Do đó, các doanh nghiệp cần tìm hiểu danh mục sản phẩm mà Trung Quốc công bố để bảo đảm sản phẩm xuất khẩu nằm trong nhóm được chấp thuận; xây dựng hoặc củng cố hệ thống quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc, bảo đảm yêu cầu về an toàn thực phẩm; cập nhật thông tin doanh nghiệp nếu có thay đổi về pháp nhân, địa chỉ, giấy phép. Đặc biệt thường xuyên theo dõi giai đoạn chuyển tiếp đến ngày 1/6/2026 và tận dụng thời gian này để đào tạo nhân sự, rà soát quy trình. Nếu doanh nghiệp không theo kịp thay đổi có thể bị tạm dừng mã số xuất khẩu, hàng hóa bị trả lại hoặc bị chặn thông quan. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp chuẩn bị tốt thì có thể tận dụng cơ hội với lợi thế thủ tục bớt phức tạp, cơ chế minh bạch hơn, khả năng tiếp cận thị trường Trung Quốc ổn định hơn.

Song song với thay đổi các quy định, Trung Quốc cũng thực hiện mở rộng thị trường nhập khẩu để đa dạng hóa nguồn cung. Theo Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc, tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc đã mở cửa thị trường cho khoảng 15 sản phẩm nông, lâm, thủy sản của gần 20 quốc gia, vùng lãnh thổ. Cụ thể như sầu riêng của Campuchia, dừa tươi Malaysia, chuối tiêu của Colombia, xoài của Ecuador, hạt điều của Gambia, cây dược liệu của Nga, thủy sản tự nhiên của New Zealand, Brazil, Kenya, Đan Mạch, Hy Lạp và thủy sản nuôi trồng của Croatia, Thái Lan, Lào; yến thô và tinh của Campuchia...

Theo Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc, tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc đã mở cửa thị trường cho khoảng 15 sản phẩm nông, lâm, thủy sản của gần 20 quốc gia, vùng lãnh thổ.

Riêng đối với sầu riêng, cuối tháng 9 vừa qua, Quảng Tây đã nhập khẩu 19,8 tấn sầu riêng tươi từ Campuchia. Đây là lô hàng sầu riêng tươi đầu tiên Quảng Tây nhập khẩu sau hội nghị xúc tiến nông sản Trung Quốc-Campuchia vào tháng 6. Tuy số lượng chưa nhiều nhưng cũng thêm áp lực cạnh tranh cho sầu riêng Việt Nam tại thị trường này. Trong khi đó, đối với chuối - mặt hàng xuất khẩu lớn của Việt Nam vào Trung Quốc cũng chịu sự cạnh tranh khi chính Trung Quốc đang đẩy mạnh trồng chuối chất lượng cao. Cụ thể, tại tỉnh Sơn Tây đã thử nghiệm trồng thành công chuối trong nhà kính, điều chỉnh nhiệt độ theo mùa để chất lượng đạt chuẩn. Trước đó tại Thiểm Tây chuối trồng trong nhà kính cũng cho quả thành công.

Tìm lợi thế từ thách thức

Việt Nam có vị trí địa lý gần Trung Quốc nên có lợi thế rất lớn về thời gian vận chuyển, chi phí vận tải hàng hóa. Ngoài ra đến nay Trung Quốc đã mở cửa thị trường cho nhiều loại nông sản Việt Nam cũng như nhiều mặt hàng khác đang được trao đổi theo thương mại truyền thống. Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc Nông Đức Lai cho rằng, để tăng sức cạnh tranh cho các loại thực phẩm cao cấp, trái cây nhiệt đới, các doanh nghiệp nên đẩy mạnh xúc tiến thương mại vào sâu nội địa và các địa phương ở khu vực phía bắc, tây bắc Trung Quốc nơi có mức sống cao và nhu cầu tiêu dùng lớn.

Để tăng sức cạnh tranh cho các loại thực phẩm cao cấp, trái cây nhiệt đới, các doanh nghiệp nên đẩy mạnh xúc tiến thương mại vào sâu nội địa và các địa phương ở khu vực phía bắc, tây bắc Trung Quốc nơi có mức sống cao và nhu cầu tiêu dùng lớn.

Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc Nông Đức Lai

Đối với mặt hàng thủy sản, theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Trung Quốc vẫn duy trì vị trí số 1 về nhập khẩu tôm của Việt Nam. Tuy nhiên bà Phùng Thị Kim Thu, Chuyên gia thị trường tôm (VASEP) nhận định cạnh tranh tại thị trường Trung Quốc đang trở nên gay gắt hơn bao giờ hết do Ecuador và Ấn Độ bán mạnh tôm đông lạnh giá thấp cho các kênh nhà hàng bình dân. Do đó để chiếm thị phần, doanh nghiệp cần tập trung vào các sản phẩm cao cấp.

Dự báo nhập khẩu tôm của Trung Quốc tăng nhẹ trong quý IV nhờ nhu cầu phục vụ mùa lễ hội và Tết Nguyên đán Bính Ngọ 2026; trong đó xu hướng tiêu thụ sản phẩm cao cấp như tôm sống, tôm hùm và tôm sú cỡ lớn sẽ tiếp tục dẫn dắt tăng trưởng. “Tuy nhiên, rủi ro từ chính sách kiểm soát biên mậu và thay đổi quy định hải quan vẫn là yếu tố doanh nghiệp cần lưu ý bởi chỉ một thay đổi nhỏ về truy xuất nguồn gốc hoặc an toàn thực phẩm cũng có thể khiến dòng hàng bị gián đoạn”- bà Thu khuyến nghị.

Hiện nay, nhu cầu nhập khẩu nông, lâm, thủy sản của Trung Quốc rất lớn, quy mô hằng năm lên tới 210-230 tỷ USD. Đây là thị trường rộng mở nhưng cũng thường xuyên thay đổi yêu cầu đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải chuyên nghiệp, chuẩn hóa quy trình và theo sát quy định mới để tận dụng tốt các cơ hội xuất khẩu.