Đấu thầu Đồng Nai: Vì sao nhà thầu liên tục "một mình một ngựa"?

Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Một thành viên Đức Minh tại địa bàn tỉnh Đồng Nai (chủ yếu tại khu vực huyện Hớn Quản cũ) hội tụ nhiều dấu hiệu bất thường cần được các cơ quan quản lý nhà nước quan tâm, làm rõ.

Các chỉ số chính bao gồm: Tỷ lệ trúng thầu rất cao (87,7%); tỷ lệ tiết kiệm trung bình chung ở mức thấp (0,76%). Đặc biệt, tại BMT "ruột" là Ban QLDA ĐTXD huyện Hớn Quản, tỷ lệ tiết kiệm chỉ đạt 0,36% qua 16 gói thầu với tổng giá trị gần 150 tỷ đồng. Kịch bản "một mình một ngựa" lặp đi lặp lại, với sự tham gia của đơn vị tư vấn "quen mặt" là Công ty TNHH MTV Tư vấn xây dựng Tây Tiến.

Để có góc nhìn đa chiều và chuyên sâu, PV Báo Tri thức và Cuộc sống đã trao đổi với các chuyên gia.

Dấu hiệu của sự thiếu cạnh tranh

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TP HCM) nhận định, Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP đã xây dựng một hành lang pháp lý chặt chẽ nhằm mục tiêu cốt lõi là bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Luật sư Nguyễn Thị Hương phân tích: "Việc nhiều gói thầu được tổ chức đấu thầu rộng rãi hoặc chào hàng cạnh tranh qua mạng nhưng liên tiếp chỉ có 1 nhà thầu tham gia là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy tính cạnh tranh chưa hiệu quả. Điều này đặt ra trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong việc kiểm tra lại quy trình tổ chức lựa chọn nhà thầu, đặc biệt là chất lượng của các bộ E-HSMT."

Theo luật sư Hương, mặc dù E-HSMT được đăng tải công khai theo quy định (Thông tư 79/2025/TT-BTC), nhưng nếu các E-HSMT này có cài cắm các tiêu chí không phù hợp, đưa ra các điều kiện nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu, thì đó có thể là hành vi vi phạm điểm k, khoản 6, Điều 16 Luật Đấu thầu 22/2023/QH15 (Các hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu).

Về mối quan hệ giữa các bên, Luật sư Hương nhấn mạnh đến yêu cầu về tính độc lập: "Việc một đơn vị tư vấn vừa tham gia lập hồ sơ, đánh giá cho nhà thầu A trúng thầu tại một dự án, lại vừa đóng vai trò là Bên mời thầu của một gói thầu khác mà nhà thầu A cũng trúng, là mối quan hệ cần được xem xét kỹ lưỡng. Cần làm rõ để loại trừ khả năng 'không bảo đảm công bằng, minh bạch' theo quy định tại Điều 16 của Luật Đấu thầu."

Tỷ lệ tiết kiệm dưới 1%: "Báo động" về hiệu quả kinh tế

Về khía cạnh hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang cho rằng, tỷ lệ tiết kiệm là một trong những thước đo quan trọng nhất để đánh giá thành công của một cuộc thầu.

Chuyên gia Đỗ Phạm Giang nêu quan điểm: "Tỷ lệ tiết kiệm trung bình chung 0,76%, và cá biệt tại một BMT lớn (Ban QLDA ĐTXD huyện Hớn Quản) tỷ lệ tiết kiệm chỉ 0,36% qua 16 gói thầu là con số chưa thể chấp nhận được trong đấu thầu cạnh tranh. Đây là mức thấp, gần như bằng không. Nó cho thấy giá trúng thầu quá sát với giá dự toán."

Theo ông Giang, về nguyên tắc, giá dự toán là mức giá trần tối đa, và mục tiêu của đấu thầu cạnh tranh là phải kéo mức giá thực hiện xuống thấp hơn đáng kể.

"Khi tỷ lệ tiết kiệm chạm đáy như vậy, có hai khả năng chính cần được làm rõ," ông Giang phân tích. "Thứ nhất, công tác lập, thẩm định giá gói thầu có vấn đề nghiêm trọng. Có thể dự toán bị 'thổi phồng', không sát với giá thị trường. Trách nhiệm này thuộc về Chủ đầu tư và các đơn vị thẩm định. Thứ hai, không có cạnh tranh thực sự. Khi chỉ có một nhà thầu tham gia, hoặc các nhà thầu tham gia chỉ mang tính hình thức, nhà thầu trúng thầu không có động lực để giảm giá sâu. Trong cả hai trường hợp, ngân sách nhà nước là bên chịu thiệt hại."

Để hoạt động đấu thầu đi vào thực chất và hiệu quả hơn, chuyên gia Đỗ Phạm Giang đề nghị các cơ quan chức năng có thẩm quyền tại Đồng Nai cần xem xét vào cuộc.

"Cần tiến hành thanh tra, kiểm tra toàn diện các gói thầu do Ban QLDA ĐTXD huyện Hớn Quản làm chủ đầu tư và các gói thầu mà Công ty TNHH Một thành viên Đức Minh đã trúng thầu. Việc này nhằm làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu (Chủ đầu tư) trong việc tổ chức lựa chọn nhà thầu, trách nhiệm của đơn vị tư vấn trong việc lập E-HSMT và đánh giá E-HSDT," ông Giang nhấn mạnh.

Chỉ khi mọi quy trình được thực hiện minh bạch và cạnh tranh thực chất, nguồn vốn đầu tư công mới được sử dụng hiệu quả, đúng quy định của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và tinh thần chống lãng phí, tiêu cực.