Chuyên gia hiến kế minh bạch hóa đấu thầu nhìn từ vụ việc tại Phường Dĩ An [Kỳ 5]

Trao đổi với PV Báo Tri thức và Cuộc sống về hiện tượng nhà thầu trúng thầu liên tiếp tại một chủ đầu tư với tỷ lệ tiết kiệm thấp như trường hợp của Công ty TNHH Một thành viên Thương mại Xây dựng Sinh Duy Thịnh tại UBND Phường Dĩ An, các chuyên gia đã có những phân tích đa chiều dưới góc độ pháp lý.

Luật sư Nguyễn Văn Lập (Đoàn Luật sư TPHCM) nhận định: "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15, cùng với Nghị định 214/2025/NĐ-CP đã có những quy định rất chặt chẽ để ngăn chặn hành vi thông thầu, ưu đãi nhà thầu. Tuy nhiên, việc một nhà thầu trúng tuyệt đối 100% các gói thầu tham gia tại một đơn vị với giá sát dự toán là dấu hiệu bất thường cần được cơ quan quản lý nhà nước về đấu thầu lưu tâm. Cần kiểm tra xác suất quy trình mời thầu, chấm thầu để đảm bảo tính minh bạch."

Đồng quan điểm, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TPHCM) cho biết: "Tính cạnh tranh trong đấu thầu được thể hiện qua số lượng nhà thầu tham gia và tỷ lệ giảm giá. Nếu các chỉ số này quá thấp trong thời gian dài, chủ đầu tư cần xem lại tiêu chí trong hồ sơ mời thầu có đang hạn chế sự tham gia của nhà thầu khác hay không. Việc công khai, minh bạch thông tin theo Điều 7, Luật Đấu thầu 2023 là yếu tố then chốt để cộng đồng doanh nghiệp và người dân cùng giám sát."

Bàn về giải pháp, Chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang chia sẻ: "Cần tăng cường vai trò giám sát của cộng đồng và các cơ quan chức năng đối với các gói thầu quy mô nhỏ, cấp xã/phường. Đây là khu vực dễ nảy sinh cơ chế 'xin-cho' cục bộ do sự giám sát thường lỏng lẻo hơn so với các dự án trọng điểm quốc gia. Việc áp dụng đấu thầu qua mạng 100% theo lộ trình của Thông tư 79/2025/TT-BTC là công cụ hữu hiệu để giảm thiểu sự can thiệp của con người."

Chuyên gia Vũ Bảo Thông nhấn mạnh thêm về khía cạnh năng lực nhà thầu: "Khi một nhà thầu trúng cùng lúc nhiều gói thầu (như trường hợp Công ty Sinh Duy Thịnh trúng 3 gói trong 1 ngày), chủ đầu tư phải đặc biệt chú trọng việc đánh giá năng lực thực hiện hợp đồng. Phải kiểm tra thực tế xem nhà thầu có đủ nhân sự, máy móc để triển khai đồng loạt 6 gói thầu trong năm 2025 hay không, tránh tình trạng nhà thầu 'ôm' việc rồi bán thầu hoặc thi công chậm tiến độ, ảnh hưởng đến chất lượng công trình."

Liên quan đến hình thức mua sắm trực tiếp (nếu có áp dụng trong các trường hợp tương tự), Luật sư Võ Quang Vinh (Đoàn Luật sư TPHCM) lưu ý: "Điều 25 Luật Đấu thầu 2023 và Nghị định 214 quy định rất rõ điều kiện áp dụng mua sắm trực tiếp. Không thể lạm dụng hình thức này để chỉ định thầu trá hình. Quy trình phải tuân thủ nghiêm ngặt để đảm bảo giá mua sắm trực tiếp không vượt quá giá trúng thầu của gói thầu tương tự trước đó và phải đảm bảo hiệu quả kinh tế."

Kết luận vấn đề, Chuyên gia Nguyễn Quốc Vũ đưa ra thông điệp: "Để thị trường đấu thầu thực sự lành mạnh, bên cạnh khung pháp lý hoàn thiện, cần sự liêm chính từ chính các chủ đầu tư và sự giám sát gắt gao từ báo chí và công luận. Những con số thống kê biết nói về tỷ lệ trúng thầu và tỷ lệ tiết kiệm là thước đo chính xác nhất cho sức khỏe của hoạt động đấu thầu tại mỗi địa phương."

Qua sự việc này, thiết nghĩ UBND Phường Dĩ An và các cơ quan chức năng TP HCM cần rà soát lại công tác đấu thầu, đảm bảo ngân sách nhà nước được sử dụng hiệu quả, đúng quy định pháp luật, tạo sân chơi công bằng cho các doanh nghiệp xây dựng./.