Chuyển đổi mô hình thuế hộ kinh doanh: Bỏ thuế khoán, tiến tới kê khai minh bạch

Cải cách chính sách, mô hình quản lý, chế độ kế toán và thủ tục hành chính sẽ được đồng bộ triển khai từ năm 2026, hướng tới công bằng thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp.

Nhằm xóa bỏ thuế khoán và chuyển toàn bộ hộ kinh doanh sang hình thức kê khai thuế minh bạch, ngành Thuế đang khẩn trương hoàn thiện khung pháp lý cần thiết.

Nền tảng pháp lý mới cho thuế hộ kinh doanh

Việc cải cách chính sách thuế đối với hộ kinh doanh đang được ngành Thuế thúc đẩy mạnh mẽ nhằm hướng tới một khung pháp lý minh bạch, thống nhất, và công bằng hơn giữa các thành phần kinh tế. Một trong những mục tiêu trọng tâm là loại bỏ hoàn toàn phương pháp thu thuế khoán vốn đã tồn tại nhiều năm nay, thay vào đó là phương pháp kê khai – minh bạch hơn, có khả năng phản ánh đúng thực chất hoạt động kinh doanh. Với định hướng này, ngành Thuế đang tích cực nghiên cứu và hoàn thiện các đề xuất sửa đổi pháp luật, nhằm trình cấp có thẩm quyền phê duyệt trong năm 2025 và đưa vào áp dụng từ ngày 1/1/2026.

Một trong những bước đi đầu tiên là tập trung vào sửa đổi Luật Quản lý thuế hiện hành, đặc biệt là các nội dung liên quan đến cơ chế thu thuế khoán, hóa đơn chứng từ và phương thức kê khai thuế. Theo hướng mới, mọi hộ kinh doanh có phát sinh doanh thu sẽ bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử, thay thế hoàn toàn các loại hóa đơn mua lẻ trước kia. Đây là bước tiến quan trọng nhằm tăng tính minh bạch, giảm thiểu thất thu thuế và nâng cao trách nhiệm kê khai của từng hộ kinh doanh. Bên cạnh đó, những tình huống phát sinh hóa đơn lẻ, có giá trị nhỏ hoặc các khoản thu phí, lệ phí đặc thù cũng sẽ được điều chỉnh bằng các quy định rõ ràng trong luật, giúp đơn giản hóa thủ tục, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người nộp thuế.

Không chỉ dừng lại ở việc sửa luật, ngành Thuế còn đặt ra yêu cầu đồng bộ hóa hệ thống nghị định, thông tư hướng dẫn để đảm bảo việc chuyển đổi sang cơ chế quản lý mới được thực thi hiệu quả. Việc xác định rõ ai là đối tượng phải chịu quản lý thuế – tức hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh đã đăng ký theo Luật Doanh nghiệp – cũng là một bước đi cần thiết để bảo đảm sự chặt chẽ và minh bạch trong khâu triển khai.

Mô hình thuế mới cho hộ kinh doanh: Linh hoạt theo quy mô

Một trong những định hướng lớn trong cải cách là thiết kế lại mô hình quản lý thuế phù hợp với từng nhóm hộ kinh doanh, dựa trên quy mô doanh thu và đặc điểm hoạt động. Điều này nhằm đảm bảo công bằng trong nghĩa vụ thuế giữa hộ và doanh nghiệp, đồng thời tránh áp dụng cơ chế "một khuôn khổ cho tất cả" – vốn dễ gây bất cập và thiếu linh hoạt trong thực tiễn.

Ngành Thuế đang hướng tới việc phân loại hộ kinh doanh theo các nhóm doanh thu, từ đó xác định phương pháp tính và quản lý thuế phù hợp. Ví dụ, những hộ có quy mô nhỏ hoặc siêu nhỏ sẽ được áp dụng phương thức kê khai đơn giản hơn, còn với nhóm có doanh thu lớn – tương đương doanh nghiệp nhỏ hoặc vừa – thì phương pháp tính thuế sẽ tương đồng với doanh nghiệp, bao gồm cả việc kê khai trên thu nhập (doanh thu trừ chi phí). Mục tiêu không chỉ là công bằng thuế, mà còn là khuyến khích sự minh bạch, chuyên nghiệp hóa trong hoạt động kinh doanh và sổ sách kế toán.

Dữ liệu hiện nay cho thấy có khoảng 2,35 triệu hộ kinh doanh ổn định, trong đó gần 66% là hộ có doanh thu từ 200 triệu đồng trở xuống, đóng góp số thuế tương đối thấp. Ngược lại, nhóm có doanh thu từ 3 đến 50 tỷ đồng chỉ chiếm khoảng 0,6% nhưng đã nộp hơn 1.000 tỷ đồng thuế. Từ bức tranh đó, ngành Thuế đề xuất mô hình phân nhóm quản lý cụ thể, không chỉ dựa vào doanh thu mà còn tính đến sắc thuế, cơ chế hóa đơn, và quy trình kê khai phù hợp.

Bên cạnh đó, cũng cần điều chỉnh các luật thuế liên quan như Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Thuế giá trị gia tăng để phản ánh đúng thực tế thị trường. Các ngưỡng doanh thu miễn thuế sẽ được xem xét nâng lên, giúp giảm áp lực cho nhóm hộ kinh doanh nhỏ và tập trung thu thuế ở nhóm có hoạt động kinh doanh đáng kể. Đồng thời, các quy định mới sẽ tạo điều kiện cho những hộ có khả năng quản lý chi phí bài bản được áp dụng cách tính thuế sát thực tế hơn, tránh bị thiệt so với doanh nghiệp chính quy.

Một điểm đáng chú ý nữa là ngành Thuế đang thúc đẩy sửa đổi chế độ kế toán cho phù hợp với năng lực thực tế của doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh, theo hướng đơn giản, dễ áp dụng và không yêu cầu phải có nhân sự kế toán chuyên trách. Việc này sẽ đi kèm với triển khai các phần mềm kế toán miễn phí hoặc có hỗ trợ từ nhà nước, giúp các hộ kinh doanh dễ dàng duy trì sổ sách, đồng thời tăng khả năng kiểm soát của cơ quan thuế.

Cuối cùng, cùng với cải cách chính sách, việc đơn giản hóa thủ tục hành chính cũng được đặt lên hàng đầu. Ngành Thuế đang rà soát lại toàn bộ quy trình liên quan đến hộ kinh doanh – từ đăng ký thuế, kê khai, đến nộp thuế – để cắt giảm tối thiểu 30% thời gian xử lý và chi phí tuân thủ.

Các biểu mẫu, tờ khai sẽ được tối ưu hóa theo hướng thông minh hóa, tích hợp dữ liệu và thao tác điện tử để người nộp thuế có thể thực hiện mọi thủ tục ngay trên điện thoại hoặc máy tính. Sự thay đổi này không chỉ là cải cách kỹ thuật, mà là bước chuyển mình chiến lược nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển lành mạnh, minh bạch và hiệu quả hơn.