Cấp "căn cước" định danh để giám sát vật nuôi?

Cấp "căn cước" định danh vật nuôi được xem là giải pháp căn cơ để truy xuất nguồn gốc, buộc chủ nuôi chịu trách nhiệm trước việc chó mèo thả rông, phóng uế vốn khiến nhiều người bức xúc

Theo ghi nhận tại một số con hẻm ở phường Bàn Cờ, TP HCM, tình trạng chó, mèo thả rông vẫn diễn ra khá phổ biến. Ngày 25-12, tại nhiều hẻm nhỏ, vật nuôi tự do chạy nhảy, nằm chắn lối đi hoặc phóng uế trước cửa nhà dân, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn và làm nảy sinh mâu thuẫn trong cộng đồng dân cư.

Bất lực với chó, mèo thả rông

Tại phường Phước Long, TP HCM, mâu thuẫn giữa 2 hộ dân sống cùng hẻm đã kéo dài dai dẳng xuất phát từ chuyện nuôi mèo thả rông. Gia đình bà L. nuôi 3 con mèo nhưng thường xuyên để chúng tự do leo trèo sang mái tôn nhà hàng xóm gây ồn ào và phóng uế bừa bãi.

Dù tổ dân phố nhiều lần hòa giải, không khí khu dân cư vẫn căng thẳng. Một người dân trong hẻm bày tỏ sự bất lực trước tình trạng thiếu chế tài xử lý triệt để: "Người dân không biết cầu cứu ai hay xử lý theo quy định nào. Do mèo không cắn người nên chính quyền địa phương chỉ dừng lại ở mức nhắc nhở, sau đó mọi chuyện vẫn tái diễn".

Theo luật sư Nguyễn Văn Đông, Đoàn Luật sư TP HCM, điểm nghẽn lớn nhất khiến các vụ khiếu nại đi vào "ngõ cụt" là thiếu công cụ xác định chủ sở hữu để quy trách nhiệm. Do vật nuôi không được đăng ký hay có đặc điểm nhận dạng pháp lý, chủ sở hữu dễ dàng chối bỏ trách nhiệm khi thú cưng gây thiệt hại. Việc khó xác định chủ sở hữu cũng khiến chính quyền cơ sở lúng túng, khó thực thi nghiêm túc các quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự đô thị.

Không chỉ dừng lại ở tranh chấp dân sự, việc thiếu cơ chế quản lý còn tạo kẽ hở cho tội phạm trộm cắp và tiêu thụ chó, mèo trái phép hoạt động. Thực tế, nhiều thú cưng có giá trị lớn nhưng khi bị mất trộm, chủ nuôi thường rơi vào bế tắc vì vật nuôi không có dữ liệu quản lý hay dấu hiệu nhận diện chính thức. Điều này khiến cơ quan chức năng thiếu căn cứ để truy tìm, xác minh khi nhận tin báo.

Tại phường Cầu Ông Lãnh, TP HCM, một số điểm kinh doanh thịt chó, mèo trên đường Cống Quỳnh từ lâu đã bị nghi ngờ tiêu thụ nguồn hàng không rõ nguồn gốc. Tháng 11 vừa qua, công an phường cùng các đơn vị liên quan đã kiểm tra, yêu cầu chủ cơ sở cam kết không vi phạm, song việc xử lý tận gốc vẫn gặp khó khăn.

Trở ngại lớn nhất là "mù" thông tin truy xuất nguồn gốc vật nuôi. Phần lớn chó, mèo thu giữ từ các đường dây trộm cắp liên tỉnh đều "vô danh", khiến cơ quan chức năng không thể xác định chủ sở hữu để trao trả hoặc củng cố hồ sơ xử lý hình sự. Chính vì thiếu dữ liệu định danh nên bài toán quản lý trật tự lẫn hình sự đều trở nên bế tắc.

Số hóa để quản lý hiệu quả

TP HCM hiện có tổng đàn chó, mèo ước tính từ 184.000 đến 310.000 con. Trước áp lực quản lý đô thị, một số địa phương đã bắt đầu ứng dụng công nghệ số để giám sát vật nuôi. Điển hình, Đảng ủy phường An Nhơn mới đây đã giao công an phường nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu định danh vật nuôi.

Theo đề xuất, mỗi vật nuôi sẽ được lập hồ sơ số hóa, gồm nhận diện sinh trắc, lịch sử tiêm phòng gắn liền với định danh chủ hộ. Dựa trên nền tảng này, "thẻ căn cước thú cưng" sẽ là công cụ pháp lý để quản lý. Khi xảy ra tình trạng chó, mèo thả rông hoặc gây mất an toàn, lực lượng chức năng chỉ cần đối chiếu dữ liệu để xác định chủ sở hữu và xử lý. Giải pháp này được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng "biết vi phạm nhưng không rõ vật nuôi của ai" vốn gây khó khăn cho việc hòa giải, xử phạt lâu nay.

Thực tế, việc định danh vật nuôi không còn xa lạ tại các đô thị lớn như TP HCM. Để phòng ngừa thất lạc hay mất trộm, nhiều người dân đã chủ động gắn thẻ hoặc cấy chip cho thú cưng. Tại các phòng khám thú y, chi phí cấy chip dao động từ vài trăm ngàn đồng đến 1 triệu đồng, tùy gói dịch vụ; riêng giá microchip lẻ khoảng 180.000 - 279.000 đồng. Mã số trên chip giúp liên kết chặt chẽ vật nuôi với số điện thoại và thông tin của chủ sở hữu.

Đánh giá về mô hình này, chuyên gia giáo dục Nguyễn Thị Hải Yến cho rằng nếu kết hợp xu hướng tự nguyện của người dân với hệ thống quản lý số hóa của thành phố, hiệu quả kiểm soát dịch bệnh và trật tự đô thị sẽ tăng rõ rệt. Theo bà, bản chất của quản lý là xác định được chủ thể chịu trách nhiệm. Việc định danh vật nuôi sẽ giúp xử lý vi phạm minh bạch, công bằng, đồng thời bảo vệ quyền sở hữu hợp pháp của người dân.

"Sự kết hợp giữa công nghệ số và ý thức cộng đồng sẽ là lời giải cho bài toán chó, mèo thả rông, dịch bệnh, góp phần xây dựng đô thị an toàn, văn minh" - bà Yến nhận định.

Hỗ trợ 100% phí tiêm vắc-xin cho chó, mèo

Thay vì chỉ áp dụng các biện pháp chế tài, TP HCM đang lựa chọn cách tiếp cận "mềm hóa" trong quản lý vật nuôi bằng những chính sách hỗ trợ mang tính nhân văn. Chẳng hạn, Nghị quyết 64/2025 vừa được HĐND TP HCM ban hành quy định hỗ trợ 100% kinh phí tiêm vắc-xin phòng bệnh dại cho chó, mèo, bao gồm cả chi phí tổ chức và tiền công tiêm phòng.

Thông qua việc đồng hành thiết thực, chính quyền thành phố không chỉ tháo gỡ gánh nặng chi phí cho người dân mà còn từng bước định hướng thói quen nuôi thú cưng có trách nhiệm hơn, góp phần xây dựng nếp sống văn minh, an toàn trong đô thị.