Nhiều chuyên gia cho rằng, cần đa dạng hóa các kênh cung ứng vốn trung và dài hạn để giảm bớt gánh nặng cho các ngân hàng thương mại.

Khó tiếp cận vốn vay vì vướng hàng rào kỹ thuật

Xét về vị trí, vai trò, doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra sự cân bằng về trình độ phát triển kinh tế - xã hội giữa các vùng, miền theo hướng bền vững, khu vực này đóng góp tới 40% vào GDP, tạo ra 5,5 triệu việc làm trong tổng số 9,8 triệu lao động của doanh nghiệp lớn.

Theo Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, mặc dù chiếm tới 98% trong tổng số các doanh nghiệp, nhưng tổng nguồn vốn của khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa chỉ khoảng 16,6 triệu tỷ đồng - tức là chiếm chưa đến 30% tổng nguồn vốn hoạt động sản xuất kinh doanh của toàn bộ khu vực doanh nghiệp.

Trong kỷ nguyên mới của dân tộc - kinh tế tư nhân được xác định là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế và giữ vai trò nòng cốt để xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự cường. Vì vậy, sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa không chỉ là động lực tăng trưởng kinh tế mà còn là yếu tố then chốt giúp Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia

Tuy nhiên, khối doanh nghiệp nhỏ và vừa đang phải đối mặt với nhiều rào cản, mà thách thức lớn nhất là khả năng tiếp cận nguồn vốn. Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách cũng như thành lập các quỹ hỗ trợ tài chính nhằm thúc đẩy sự phát triển khu vực này nhưng các mô hình và công cụ hỗ trợ tài chính hiện vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế, chưa thực sự phát huy vai trò là kênh dẫn vốn hỗ trợ hiệu quả cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Theo ông Nguyễn Văn Khoa, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam: “Vấn đề mà hầu hết các doanh nghiệp hay trao đổi với chúng tôi đó là vốn vay và lãi suất cao, thậm chí nhiều doanh nghiệp chia sẻ với chúng tôi rằng họ làm ra được một đồng lợi nhuận, thì một đồng lợi nhuận đó lại phải mang trả cho ngân hàng, doanh nghiệp rất khó khăn để tạo ra được một đồng lợi nhuận tích lũy cho sự phát triển của họ”.

Đại diện cho khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam chia sẻ, Thủ tướng đã nói rất nhiều lần về việc Ngân hàng phải hạ lãi suất, tạo điều kiện cho doanh nghiệp vay vốn và có đến 4 lần Ngân hàng Nhà nước hạ lãi suất. Nhưng để các ngân hàng thương mại cho doanh nghiệp vay với lãi suất từ 4%-4,5%/năm thì doanh nghiệp không thể vay được vì vướng các hàng rào về kỹ thuật từ phía các ngân hàng đặt ra.

“Doanh nghiệp nhỏ và vừa cần một cơ chế cho vay thông thoáng hơn, đặc biệt là cơ chế tín chấp, thế chấp chỉ là phụ thôi. Nếu các hàng rào kỹ thuật từ phía ngân hàng không được gỡ bỏ thì cho dù lãi suất cho vay có thấp đến mấy, các doanh nghiệp cũng không bao giờ vay được”, ông Thân nhấn mạnh.

Gia tăng các kênh cung ứng nguồn vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Theo ông Nguyễn Đức Lệnh – Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh khu vực II, đến nay đã có nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, điển hình là chính sách cho vay vốn đối với 5 nhóm ngành, lĩnh vực ưu tiên như xuất khẩu, nông nghiệp nông thôn, doanh nghiệp nhỏ và vừa, công nghiệp hỗ trợ và doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao – với lãi suất cho vay ngắn hạn bằng tiền đồng tối đa không quá mức quy định của Ngân hàng trung ương. Tuy nhiên tốc độ tăng trưởng tín dụng của các lĩnh vực này rất hạn chế, vẫn còn doanh nghiệp không tiếp cận được nguồn vốn. Lý do chính là các cơ chế chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp thường có điều kiện là: doanh nghiệp nhỏ và vừa phải minh bạch về tài chính, nhưng điều kiện này rất nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa không đáp ứng được. Đây là nút thắt lớn trong quá trình tiếp cận vốn vay của doanh nghiệp – việc này đòi hỏi sự nỗ lực đến từ cả hai phía: ngân hàng và doanh nghiệp.

“Tinh thần Nghị quyết 68 là xây dựng hệ thống tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa lành mạnh, chuẩn mực hệ thống kế toán, kiểm toán. Nếu doanh nghiệp làm tốt điều này thì đó sẽ là nguồn thông tin vô giá phục vụ cho công tác thẩm định, đánh giá khách hàng, chấm điểm tín dụng khách hàng – từ đó sẽ thúc đẩy tín dụng tín chấp mà không cần cho vay có tài sản bảo đảm”, ông Lệnh cho hay.

Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân đề ra nhiệm vụ, gia tăng nguồn cung vốn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, khuyến khích sự tham gia của các tổ chức tài chính.

Ông Phạm Xuân Hòe, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng cho rằng, nguồn tín dụng không nên phụ thuộc quá nhiều vào ngân hàng, các công ty cho thuê tài chính, tổ chức cho vay không nhận tiền gửi sẽ đóng vai trò đẩy mạnh và đa dạng hoá nguồn vốn. Tuy nhiên hành lang pháp lý để các tổ chức này phát triển đang bị bó hẹp, cần được rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định, thí dụ sửa đổi khung pháp lý về hoạt động của các công ty cho thuê tài chính theo hướng mở rộng danh mục tài sản cho thuê, trong đó có tài sản phi truyền thống như phần mềm, quyền khai thác, dữ liệu, tài sản trí tuệ.

“Gia tăng số lượng công ty cho thuê tài chính, tổ chức cho vay không nhận tiền gửi chính là bổ sung vốn và giảm bớt đi gánh nặng phải cung ứng vốn trung dài hạn đối với ngân hàng thương mại. Nhưng hiện tại, con số này mới là 10 công ty - rất nhỏ so với nhu cầu của nền kinh tế. Chúng ta không nên có tư duy coi các tổ chức này là đối thủ cạnh tranh của ngân hàng thương mại. Các cơ quan quản lý cần phải có quan điểm mở để những tổ chức này ra đời được nhiều hơn”. ông Hòe nhấn mạnh.

Việc đa dạng các nguồn cung ứng vốn sẽ khiến các doanh nghiệp nhỏ và vừa được tiếp cận nguồn vốn nhanh chóng, qua đó sẽ có thêm động lực để đầu tư vào đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh và tạo ra nhiều giá trị gia tăng cho xã hội. Tuy nhiên cũng phải nói rằng, các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn non trẻ, chưa có tích lũy nhiều về tri thức và kinh nghiệm nên gặp nhiều khó khăn, rào cản trên con đường phát triển bền vững - vì vậy Nhà nước cần hoàn thiện khung khổ pháp lý tập trung vào hoạt động hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, song hành với đó rất cần sự dẫn dắt của các doanh nghiệp lớn khác để doanh nghiệp nhỏ và vừa bắt nhịp với xu hướng kinh tế mới hiện nay – đồng kiến tạo – đồng phát triển thì mới bền vững và đi được xa.