Bên cạnh cuộc đua về giá, gói thầu mua sắm thiết bị dạy học tối thiểu lớp 2 năm 2025 do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lạng Sơn làm chủ đầu tư còn nóng lên bởi những tranh luận chuyên môn về tiêu chuẩn đánh giá. Những kiến nghị làm rõ E-HSMT của nhà thầu và văn bản phúc đáp của chủ đầu tư đã phơi bày những "nút thắt" kỹ thuật quan trọng cần được giải mã.

Nhà thầu "kêu khó" vì tiêu chí mã HS

Trước thời điểm đóng thầu, Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia đã ghi nhận văn bản yêu cầu làm rõ E-HSMT từ phía các nhà thầu quan tâm. Nội dung trọng tâm xoay quanh tiêu chí đánh giá năng lực kinh nghiệm, cụ thể là quy định về "Hợp đồng tương tự".

Theo phản ánh trong văn bản yêu cầu làm rõ (ngày 14/10/2025), nhà thầu cho rằng E-HSMT đang đưa ra các tiêu chí hạn chế sự tham gia của các doanh nghiệp.

Cụ thể, đối với yêu cầu về hợp đồng tương tự, nhà thầu kiến nghị chủ đầu tư điều chỉnh cụm từ "Thiết bị dạy học tối thiểu cấp tiểu học" thành "Thiết bị dạy học" nói chung. Nhà thầu lập luận: "Các hàng hóa thiết bị dạy học thông thường (như Tivi, máy tính, bảng...) có tính chất tương tự nhau, quy trình sản xuất và lắp đặt không phức tạp. Việc giới hạn chỉ công nhận kinh nghiệm cung cấp thiết bị cho cấp tiểu học là thu hẹp cạnh tranh không cần thiết".

Đặc biệt, vấn đề gây tranh cãi nhất nằm ở yêu cầu về mã HS (Mã số hàng hóa xuất nhập khẩu). Nhà thầu chỉ ra rằng E-HSMT yêu cầu hàng hóa tương tự phải có mã HS (ví dụ mã 8528 cho màn hình hiển thị) là chưa phù hợp với thực tiễn.

Dẫn chiếu Nghị định số 08/2015/NĐ-CP của Chính phủ, nhà thầu phân tích: "Việc khai báo và áp mã HS phụ thuộc vào thời điểm nhập khẩu, cán bộ hải quan và nguồn gốc xuất xứ hàng hóa. Cùng một loại hàng hóa (ví dụ Tivi) nhưng có thể được áp các mã HS khác nhau tùy theo lô hàng. Do đó, việc E-HSMT cố định một mã HS cụ thể (như 8528) để làm tiêu chí đánh giá 'hợp đồng tương tự' sẽ vô tình loại bỏ các nhà thầu có kinh nghiệm cung cấp hàng hóa cùng chủng loại, cùng tính năng nhưng khác mã HS trên tờ khai hải quan".

Từ các lập luận trên, nhà thầu đề nghị Bên mời thầu điều chỉnh E-HSMT theo hướng mở rộng, tuân thủ Khoản 2, Điều 6 Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 về đảm bảo cạnh tranh trong đấu thầu.

Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn: "Mở" cơ chế chứng minh nhưng giữ nguyên tiêu chuẩn

Ngày 21/11/2025, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lạng Sơn đã ban hành Văn bản số 4755/SGDĐT-KHTC do Phó Giám đốc Hồ Công Liêm ký, phúc đáp các nội dung trên.

Về vấn đề xác định hàng hóa tương tự, Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn viện dẫn Ghi chú (10) Bảng số 01, Bảng tiêu chuẩn đánh giá về năng lực và kinh nghiệm, thuộc Mục 2.1 Chương III mẫu E-HSMT ban hành kèm theo Thông tư số 79/2025/TT-BTC ngày 04/8/2025 của Bộ Tài chính.

Theo đó, chủ đầu tư thừa nhận: "Hàng hóa của gói thầu là các thiết bị dạy học tối thiểu cấp tiểu học, gồm nhiều chủng loại khác nhau và không có cơ sở xác định loại hàng hóa chính. Quá trình lập E-HSMT, tổ chuyên gia khó khăn trong việc xác định mã HS của hàng hóa (trừ hàng hóa Màn hình hiển thị: Ti vi là có thể xác định được chính xác mã HS)".

Do đó, Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn khẳng định giữ nguyên quy định về tính chất hợp đồng tương tự nhưng đưa ra hướng dẫn "mở" hơn cho nhà thầu. Cụ thể, nhà thầu có thể lựa chọn một trong hai cách để chứng minh năng lực:

• Cách 1: Cung cấp hợp đồng "thiết bị dạy học tối thiểu cấp tiểu học" (không xem xét đối với hợp đồng cung cấp bàn, ghế, kệ).
• Cách 2: Tự xác định và cung cấp tài liệu chứng minh mã HS của hàng hóa trong các hợp đồng đã thực hiện (bao gồm cả thiết bị dạy học cấp THCS, THPT) có cùng nhóm (tương ứng 4 số đầu) với hàng hóa của gói thầu.

Phản hồi này được đánh giá là sự vận dụng linh hoạt các quy định mới của Thông tư 79/2025/TT-BTC, cho phép nhà thầu có kinh nghiệm cung cấp thiết bị ở các cấp học khác (THCS, THPT) vẫn có cơ hội tham gia nếu chứng minh được sự tương đồng về mã HS (4 số đầu).

Tuy nhiên, đối với kiến nghị về mã HS cụ thể 8528 (thường áp dụng cho Tivi/Màn hình), Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn tỏ ra kiên quyết. Tại mục 2 của văn bản 4755/SGDĐT-KHTC, chủ đầu tư nêu rõ: "Đối với nội dung về tính chất hợp đồng tương tự 'Có mã HS tương đương 8528': Nhà thầu thực hiện theo quy định của E-HSMT". Điều này đồng nghĩa với việc yêu cầu về mã HS 8528 vẫn được giữ nguyên, không chấp nhận sự điều chỉnh như kiến nghị của nhà thầu.

Góc nhìn chuyên gia: Ranh giới giữa "chuẩn hóa" và "hạn chế"

Trao đổi về tình huống pháp lý này, chuyên gia đấu thầu Đào Giang nhận định: "Việc Thông tư 79/2025/TT-BTC đưa tiêu chí mã HS vào đánh giá hợp đồng tương tự là một bước tiến nhằm chuẩn hóa việc xác định hàng hóa, giảm thiểu sự cảm tính. Tuy nhiên, trong thực tế thương mại quốc tế, việc phân loại mã HS rất phức tạp. Quyết định của Sở GD&ĐT Lạng Sơn khi cho phép nhà thầu tự chứng minh mã HS tương đồng (4 số đầu) là một giải pháp hợp lý, đảm bảo tính mở. Tuy nhiên, việc kiên quyết giữ mã 8528 cần được xem xét kỹ lưỡng để tránh tình trạng 'độc quyền' không đáng có nếu trên thị trường tồn tại các sản phẩm màn hình hiển thị tương đương nhưng khác mã."

Luật sư Nguyễn Quốc Vũ - Đoàn Luật sư TP HCM chia sẻ thêm: "Điều 44 Luật Đấu thầu nghiêm cấm việc nêu các điều kiện nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu. Trong trường hợp nhà thầu đã có văn bản kiến nghị và chủ đầu tư đã có văn bản trả lời, nếu nhà thầu vẫn thấy chưa thỏa đáng, họ có quyền kiến nghị đến người có thẩm quyền hoặc Hội đồng tư vấn giải quyết kiến nghị theo quy trình. Trách nhiệm của Tổ chuyên gia chấm thầu lúc này là phải đánh giá dựa trên bản chất kỹ thuật và công năng của hàng hóa, không nên quá máy móc về câu chữ nếu nhà thầu chứng minh được năng lực thực tế."

Câu chuyện tại gói thầu thiết bị giáo dục Lạng Sơn là một ví dụ điển hình cho những vướng mắc trong giai đoạn chuyển giao và áp dụng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đấu thầu mới (Luật số 22/2023/QH15 và các văn bản sửa đổi bổ sung năm 2025). Kết quả đánh giá hồ sơ dự thầu sắp tới sẽ cho thấy liệu những "nút thắt" về mã HS này có thực sự là rào cản đối với các nhà thầu hay không.

Báo Tri thức và Cuộc sống sẽ tiếp tục theo dõi và thông tin về kết quả lựa chọn nhà thầu của gói thầu này.