Thủ phủ tôm hùm tan hoang

Trong khi nhiều địa phương phía đông tỉnh Đắk Lắk đang vật lộn với nước ngập thì ở phía bắc của tỉnh, nơi có vịnh Xuân Đài, một thảm cảnh khác đang hiện ra. Nước lũ từ thượng nguồn đổ ào ra biển mang theo bùn đất, rác thải và dòng nước ngọt lạnh bất thường. Chỉ sau vài ngày, toàn bộ vùng nuôi tôm hùm phủ một màu bạc đục, kéo theo cái chết của hàng triệu con tôm.

Vịnh Xuân Đài vốn được xem là trung tâm nuôi tôm hùm lớn nhất cả nước. Mỗi năm, nơi đây cung cấp hơn 2.000 tấn tôm thương phẩm cho thị trường, phần lớn phục vụ xuất khẩu. Sinh kế của người dân ven biển gắn chặt với từng lồng bè, từng con tôm lớn lên theo con nước, nay tất cả gần như biến mất.

Tại khu vực Vịnh Hòa, phường Sông Cầu Bắc, anh Phạm Quốc Tuấn đưa thuyền ra bè trong điều kiện sóng còn mạnh và gió lạnh buốt. Việc tiếp cận khu nuôi rất khó khăn. Nhiều lồng bè nghiêng ngả do ảnh hưởng của bão trước đó, chưa kịp sửa chữa đã tiếp tục hứng thêm dòng nước lũ. Anh đứng lặng nhìn mặt biển, xác tôm nổi lềnh bềnh...

Anh Tuấn cho biết, chỉ vài ngày trước, tôm vẫn khỏe, ăn mạnh, sắp đến kỳ thu hoạch. Vậy mà giờ đây, mọi thứ đã đổi khác, tôm lớn lẫn tôm nhỏ đều chết. Lồng trống, bè im lìm, cảm giác bất lực bao trùm trong ánh mắt xa xăm của anh.

Cách đó không xa, anh Nguyễn Tân Hưng vẫn cố lặn xuống đáy lồng kiểm tra. Giữa dòng nước lạnh đen ngòm, anh kéo lên những con tôm đã mềm nhũn, bắt đầu phân hủy. Mùi tanh nồng xộc lên, khó chịu. “Không còn gì! Tất cả chết sạch!”, anh nói, giọng nghẹn lại.

Những vùng nuôi từng nổi tiếng như Vũng La, Vũng Lắm, Từ Nham, Trung Trinh, Vịnh Hòa giờ cùng chung số phận. Một mầu trắng nhợt của nước lũ pha bùn phủ kín mặt vịnh. Trên bờ, người dân tụ lại trong vài căn nhà để tránh gió lạnh, ánh mắt họ đăm chiêu pha lẫn lo âu, mệt mỏi. Tiếng sóng vỗ đều đều, nghe buồn hơn bao giờ hết.

Ông Đỗ Tân Thông, người có hơn 30 năm gắn bó với nghề nuôi tôm hùm tại vịnh Xuân Đài, không giấu được sự xót xa. Ông cho biết chưa từng thấy đợt bão và lũ nào gây thiệt hại nặng như lần này. Hơn 100 lồng tôm của gia đình đã đến kỳ thu hoạch nhưng mưa kéo dài buộc phải tạm dừng. Nước lũ ập về mang theo bùn và chất thải, khiến môi trường nuôi bị ô nhiễm nghiêm trọng. Tôm không chịu nổi điều kiện khắc nghiệt đó, chết chỉ sau vài ngày.

“Toàn bộ vốn liếng của gia đình đều nằm dưới biển. Giờ mất hết rồi”, ông Thông nghẹn ngào. Bao năm tích cóp, đầu tư, chăm sóc từng lồng tôm, từng con giống nay chỉ còn lại sự trống vắng.

Không riêng ông Thông, hàng trăm hộ dân khác trong vùng cũng rơi vào cảnh tương tự. Có người mất vài tỷ đồng, có người mất cả chục tỷ. Những con số đó không đơn thuần là thiệt hại về kinh tế, bởi đó còn là công sức, mồ hôi và cả hy vọng của người nuôi tôm hùm tại vịnh Xuân Đài.

Trong làng bè, câu chuyện chung lúc này xoay quanh hai chữ “mất trắng”. Người dân nhìn nhau thở dài. Một số hộ vẫn ra bè, dù biết khó có thể cứu vãn. Họ nói rằng ra để nhìn lại, để tận mắt thấy sự thật, dù rất đau...

Dòng nước vẫn chảy mạnh, tầm nhìn hạn chế, thời tiết lạnh khiến việc lặn kiểm tra lồng tôm tiềm ẩn nhiều rủi ro. Theo anh Tuấn, nước lạnh và đục khiến người lặn dễ mất phương hướng, khó xác định lối ra, tai nạn dễ xảy ra. Nỗi đau vì mất của đã lớn nhưng nỗi lo về an toàn tính mạng của người nuôi tôm càng chồng chất nhưng vì tiếc tài sản, nhiều người vẫn lặn tìm những lồng tôm còn lại.

Ở vịnh Xuân Đài, con tôm hùm từng là biểu tượng của sự no đủ. Nó nuôi lớn bao thế hệ, giúp nhiều gia đình xây nhà, cho con ăn học, ổn định cuộc sống. Giờ đây, vùng biển ấy im lìm, nặng nề. Những chiếc lồng treo lơ lửng trên mặt nước như nhắc nhớ về một thời phồn thịnh.

Cần sự hỗ trợ để giữ nghề nuôi tôm hùm

Hành trình phía trước của người nuôi tôm hùm trên Vịnh Xuân Đài chắc chắn sẽ nhiều gian nan. Việc khôi phục vùng nuôi cần thời gian dài, cần nguồn lực lớn và hỗ trợ kịp thời. Thống kê ban đầu khiến người dân càng bàng hoàng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Sông Cầu Võ Ngọc Thạch cho biết, có đến 95% số sản lượng tôm hùm bị chết, gần 80.000 lồng bè bị phá hỏng hoặc trôi dạt. Ước tính 21.000 tấn tôm bị mất, tổng thiệt hại hơn 2.400 tỷ đồng.

Tại phường Xuân Đài, theo Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Phạm Văn Nguyên, có 430/536 hộ nuôi bị thiệt hại, tôm chết 22.500/27.000 lồng, giá trị khoảng 610 tỷ đồng. Đây là mức thiệt hại “chưa từng có” từ khi nghề nuôi tôm hùm xuất hiện ở vịnh Xuân Đài.Hiện các địa phương đang tập trung huy động lực lượng hỗ trợ người dân thu gom lồng bè, xử lý môi trường để tránh phát sinh dịch bệnh, đồng thời kiến nghị các chính sách cấp thiết như khoanh nợ, giảm nợ, xem xét xóa nợ và cho vay mới để người dân có thể tái đầu tư.

Theo ông Võ Ngọc Thạch, với những hộ quanh năm bám biển mưu sinh, lồng tôm không chỉ là tài sản mà còn là hy vọng. Sau trận lũ lịch sử, nhiều người chưa dám nghĩ tới việc nuôi lại, vì nỗi lo trước mắt là khoản nợ treo lơ lửng và bữa ăn từng ngày.

Chính quyền các phường có người nuôi tôm hùm như Sông Cầu, Sông Cầu Bắc, Xuân Đài đang phối hợp doanh nghiệp, lực lượng hỗ trợ để thu gom lồng bè, vệ sinh môi trường, hướng dẫn người dân bảo quản thiết bị nuôi, chuẩn bị cho mùa vụ mới. Các chính sách tài chính như khoanh nợ, giảm lãi, cho vay mới đang được đề xuất lên cấp tỉnh.

Rời vịnh Xuân Đài trong buổi chiều xám lạnh, chúng tôi cảm nhận rõ không khí trĩu nặng bao phủ làng chài. Tiếng gió thổi qua những mái nhà, tiếng sóng vỗ vào bè mục nát… tất cả như hòa vào nỗi buồn chung. Nhưng trong ánh mắt người dân, vẫn còn một hy vọng âm thầm rằng rồi một ngày, mặt vịnh sẽ lại rộn ràng tiếng máy, tiếng sóng và những lồng tôm đầy ắp sự sống như xưa