Nghịch lý nông nghiệp ĐBSCL

ĐBSCL là vựa lúa, là trung tâm thủy sản và trái cây nhưng luôn tồn tại một nghịch lý là địa phương nào trồng càng nhiều lúa thì càng nghèo, hay càng có nhiều rừng thì càng gặp khó

Mới đây, tại TP Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) phối hợp với UBND tỉnh Kiên Giang tổ chức hội nghị "Thúc đẩy phát triển nông nghiệp ĐBSCL - chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu".

Trăn trở hạ tầng, nguồn nhân lực

Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Lê Minh Hoan - Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT - cho rằng nền nông nghiệp ở ĐBSCL còn nhỏ lẻ, manh mún và tự phát, nếu không thoát ra được sẽ là rào cản phát triển. Vì vậy, các tỉnh, thành ĐBSCL cần phải liên kết, phát triển các hình thức tổ chức sản xuất và thúc đẩy hợp tác để phát triển bền vững.

"Liên kết vùng ĐBSCL không phải là phép tính cộng về dân số, diện tích, nguồn lực hữu hình của 13 tỉnh, thành mà phải kết nối về tư duy, kết nối các nguồn lực vô hình, vô hạn, tạo dựng mối quan hệ hài hòa giữa nhà nước - thị trường - xã hội. Liên kết để tìm xung lực mới, khởi tạo không gian phát triển mới. Đất đai có thể manh mún, địa giới hành chính có thể bị chia cắt nhưng tư duy không thể manh mún, không gian kinh tế không thể bị chia cắt" - Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tham quan gian hàng trưng bày nông sản tại hội nghị “Thúc đẩy phát triển nông nghiệp ĐBSCL - chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu”

Cũng theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, sự điều phối theo chuỗi ngành hàng, tính liên kết vùng, tiểu vùng giữa các địa phương cần được chú trọng ngay đầu mùa vụ, chứ không phải chỉ tập trung xử lý khi nông sản ùn ứ sau thu hoạch. Cần có cách nghĩ mới hơn, khác hơn, lớn hơn, táo bạo hơn, để kích hoạt vùng đất giàu tiềm năng này.

An Giang là tỉnh có diện tích trồng lúa lớn nhất ĐBSCL (hơn 600.000 ha/năm), song nông dân thường xuyên đối mặt cảnh được mùa mất giá, trong khi giá vật tư đầu vào không ổn định. "Giá lúa và cá tra đầu ra bấp bênh, trong khi giá vật tư nông nghiệp đầu vào luôn bất ổn. Tôi kiến nghị Thủ tướng và Bộ NN-PTNT sớm ban hành quỹ bình ổn giá đối với lúa gạo, cá tra; đồng thời bình ổn giá vật tư đầu vào..." - ông Lê Hồng Quang, Bí thư Tỉnh ủy An Giang, kiến nghị.

Còn theo ông Nguyễn Tiến Hải, Bí thư Tỉnh ủy Cà Mau, vấn đề quan trọng nhất đối với các địa phương ĐBSCL là hạ tầng và nguồn nhân lực còn yếu. "Cà Mau xác định vấn đề trọng tâm cản trở phát triển nông nghiệp là hạ tầng; gồm hạ tầng giao thông, thủy lợi, các cơ sở sản xuất... Trong khi nguồn nhân lực, nguồn lực tài chính cũng có hạn.

Nguồn thu ngân sách của tỉnh chỉ bảo đảm 50% chi, chủ yếu là nhờ hỗ trợ từ trung ương. Vốn hỗ trợ từ trung ương được xem là vốn "mồi" để thu hút đầu tư. Tuy nhiên, Cà Mau còn gặp khó khăn nan giải đó là có diện tích đất rừng phòng hộ, rừng đặc dụng rất lớn. Những khu vực này rất khó đầu tư để phát triển, nâng cao đời sống người dân do vướng nhiều cơ chế..." - ông Hải trăn trở.

Phát huy tính tự lực tự cường

Gần đây, ở ĐBSCL xuất hiện nhiều mô hình phát triển nông nghiệp sinh thái, tích hợp đa giá trị, thuận thiên. Điển hình như mô hình kinh tế dưới tán rừng; mô hình tôm - lúa ở bán đảo Cà Mau; mô hình chuyển đổi từ độc canh cây lúa sang đa canh, xen canh đã tăng thu nhập cho nông dân vùng Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên; mô hình sản xuất thích ứng với hạn mặn ở các tỉnh duyên hải...

Bên cạnh đó, từng địa phương đã từng bước xây dựng được thương hiệu sản phẩm đặc trưng. Nổi bật là chương trình "Mỗi xã, phường một sản phẩm" được các địa phương chú trọng, đã kết hợp tinh tế tài nguyên bản địa với giá trị văn hóa địa phương.

Nhiều tập đoàn, doanh nghiệp lớn đã triển khai những dự án quy mô có tính liên tỉnh đầy hứa hẹn, kích hoạt tiềm năng cùng lúc cho nhiều địa phương. Tiếc là những tín hiệu lạc quan, những giá trị đó chưa được lan tỏa.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đặt những câu hỏi: "ĐBSCL là vùng có nhiều tiềm năng và lợi thế nhưng phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế đó. Điều gì đã kìm hãm sự phát triển? Làm sao để phát triển? Vì sao quan tâm liên tục mà vẫn không phát triển nhanh và bền vững được? Vấn đề mâu thuẫn ở chỗ nào, rào cản nào?".

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng chỉ ra rằng để nông nghiệp ĐBSCL phát triển thì phải gắn liền với phát triển công nghiệp chế biến, dịch vụ đi kèm. "Trước tiên là phải quy hoạch sản phẩm cụ thể là gì. Cần tập trung đầu tư phát triển hạ tầng, hạ tầng xã hội, giao thông, năng lượng, hạ tầng số… Tập trung nguồn lực để phát triển, hợp tác công - tư, lấy nội lực nội tại để phát triển. Mà nội lực quan trọng nhất là con người, thiên nhiên, truyền thống văn hóa…

Ưu tiên ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao năng suất lao động. ĐBSCL phải là một thực thể, 13 tỉnh, thành không thể rời rạc, mà phải bổ sung cho nhau, cùng nhau liên kết. Sản xuất phải gắn với thị trường. Chúng ta phải chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, phải phát huy tính tự lực tự cường. Phải bỏ tư tưởng trông chờ..." - Thủ tướng kết luận.

Đứng đầu cả nước về gạo, trái cây

Theo báo cáo của Bộ NN-PTNT, ĐBSCL là trung tâm lớn phát triển nông nghiệp về sản xuất lúa gạo, trái cây, nuôi trồng, đánh bắt và chế biến thủy sản, đóng góp lớn vào xuất khẩu nông - lâm - thủy sản của cả nước. Năm 2021, giá trị gia tăng tổng sản phẩm ngành nông nghiệp vùng ĐBSCL tăng 1,6%, chiếm 32,2% giá trị gia tăng tổng sản phẩm trên địa bàn toàn vùng và chiếm 31,3% giá trị gia tăng tổng sản phẩm toàn ngành nông nghiệp cả nước. ĐBSCL đứng đầu cả nước về sản lượng gạo, tôm nước lợ, cá tra và trái cây.