Ngành y tế TP.HCM đối diện 3 nguy cơ lớn: Dịch chồng dịch, thiếu thuốc và nhân lực y tế

Các nguy cơ này vừa được giám đốc Sở Y tế TP.HCM Tăng Chí Thượng nhận diện và cho biết ngành y tế TP.HCM đang nghiên cứu và triển khai thí điểm các giải pháp mang tính đổi mới, sáng tạo để chuyển "nguy" thành "cơ".

Nguy cơ dịch chồng dịch

Bao gồm COVID-19 và sốt xuất huyết. Theo Sở Y tế TP.HCM, hiện nay chưa có quốc gia nào chính thức công bố đã chấm dứt được dịch COVID-19. Theo Tổ chức Y tế thế giới, số ca mắc mới trong tuần qua tăng 18% và số tử vong mới trong tuần tăng 3% so với tuần trước. Sự gia tăng số ca mắc và tử vong này tương ứng với các biến thể phụ BA.4 tăng từ 9% lên 12%, và BA.5 tăng từ 28% lên 43%.

Biến thể phụ BA.5 đã xuất hiện tại Việt Nam và ghi nhận số ca mắc mới bắt đầu có dấu hiệu tăng và số ca nặng cũng có dấu hiệu tăng nhẹ. Ngày 4-7, Viện Pasteur TP.HCM đã công bố phát hiện 2 mẫu dương với biến thể phụ BA.4 (tại phường Thạnh Mỹ Lợi, TP Thủ Đức) và 1 mẫu dương với biến thể BA.5 (tại xã Tân Phú Trung, huyện Củ Chi), tất cả các mẫu dương này đều từ nguồn giám sát ngẫu nhiên qua hệ thống giám sát của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM.

Hệ thống giám sát dịch của ngành y tế TP.HCM cũng cho thấy số ca mắc mới có xu hướng tăng nhẹ trong 3 tuần gần đây, có ngày trên 50 ca mắc mới (trước đây số ca mắc mới giảm sâu dưới 30 ca mắc mới/ngày), mặc dù số ca nhập viện và số ca nặng chưa có dấu hiệu tăng rõ.

Như vậy, tuy đã được kiểm soát ổn định nhiều tháng qua, tuy nhiên do các biến thể phụ mới của biến chủng Omicron vẫn tiếp tục xuất hiện và lan nhanh trên phạm vi toàn thế giới nên nguy cơ dịch bệnh COVID-19 bùng phát trở lại vẫn luôn là mối đe dọa đối với bất kỳ quốc gia nào, trong đó có Việt Nam.

Song song đó, tại TP.HCM và các tỉnh thành phía Nam dịch bệnh lưu hành sốt xuất huyết với type huyết thanh D1 bắt đầu có sự gia tăng dần type huyết thanh D2 (theo công bố của Viện Pasteur TP.HCM), tương ứng với số ca mắc mới tăng cao, số ca nặng tăng, số tử vong tăng. Theo đó, tại các tỉnh thành khu vực phía Nam số ca mắc đã lên đến 65.552 ca, tăng 23% so với cùng kỳ năm 2019 (năm có dịch lớn).

Riêng tại TP.HCM, số ca mắc đã là 21.993 ca, tăng 184% so với cùng kỳ. Số tử vong là 11 trường hợp, có cả người lớn, phụ nữ mang thai, trẻ em. Những địa phương có số mắc cao nhất là Bình Tân, Bình Chánh, quận 12, TP Thủ Đức, Hóc Môn, Củ Chi, Tân Phú, Tân Bình.

Thiếu thuốc và vật tư y tế

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thiếu thuốc và vật tư y tế tại TP.HCM. Trong đó các nguyên nhân ngoài khả năng của hệ thống y tế TP.HCM, bao gồm một số thuốc thuộc danh mục thuốc hiếm nay lại ngừng sản xuất hoặc chưa được sản xuất trong nước, như dung dịch cao phân tử Dextran, huyết thanh kháng nọc rắn; một vài loại thuốc bị gián đoạn cung ứng do xung đột giữa Nga và Ukraine như Methotrexat (sản xuất tại Belarus) và một số thuốc do Trung tâm mua sắm tập trung quốc gia chậm đấu thầu hoặc đàm phán.

Một số thuốc mới phát sinh do triển khai kỹ thuật mới, hầu hết chưa có số đăng ký nên phải nhập khẩu chuyến và cần được Bộ Y tế cấp phép kịp thời, và một số thuốc hết thời hạn của số đăng ký nhưng chưa được Bộ Y tế gia hạn kịp thời.

Bên cạnh đó còn có các nguyên nhân nội tại thuộc hệ thống y tế TP.HCM như một số bệnh viện và trung tâm y tế tuyến quận, huyện không đủ năng lực đấu thầu theo quy định; thiếu kinh nghiệm trong xử lý tình huống khi chưa chọn lựa được thuốc khi đấu thầu tập trung.

Theo ông Tăng Chí Thượng, ngành y tế TP.HCM đang đứng trước thách thức không nhỏ đó là phải có giải pháp chủ động và sớm khắc phục, không để tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế xảy ra. "Thiếu các thuốc và vật tư y tế phục vụ công tác khám, chữa bệnh cho các bệnh lý phổ biến là không thể chấp nhận được vì sẽ gây ảnh hưởng xấu đến kết quả và chất lượng điều trị, và nhất là ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người dân tham gia BHYT" - ông Thượng nói.

Thiếu hụt nguồn nhân lực y tế công lập

Hiện tượng một bộ phận nhân viên y tế nghỉ việc sau thời gian dài chống dịch COVID-19 đã được ghi nhận tại nhiều hệ thống y tế ở nhiều quốc gia. Tại Việt Nam, theo Bộ Y tế, tính đến nay đã có hơn 9.000 người xin nghỉ việc vì nhiều lý do khác nhau.

Riêng tại TP.HCM ghi nhận năm 2021 đã có 1.154 người nghỉ việc, trong đó có 274 bác sĩ, 610 điều dưỡng. Đặc biệt trong 6 tháng đầu năm 2022 đã có 874 người nghỉ việc, trong đó có 199 bác sĩ và 391 điều dưỡng.

Tổng cộng ở TP.HCM trong hai năm qua đã có 2.028 người nghỉ việc, trong đó có 473 bác sĩ và 1.001 điều dưỡng, chiếm khoảng 5% tổng số nguồn nhân lực y tế của TP.HCM.

Nhiều kiến nghị giải pháp

- Về ngăn dịch chồng dịch, TP.HCM xác định phải đẩy nhanh tỉ lệ tiêm vắc xin mũi 3 và mũi 4. Trong đó đẩy mạnh hơn nữa công tác truyền thông về lợi ích tiêm vắc xin đến từng hộ gia đình; luôn sẵn sàng tổ chức các điểm tiêm trong cộng đồng, bệnh viện, nhà máy, trường học. Đặc biệt, tổ chức đội tiêm lưu động tại nhà cho nhóm nguy cơ.

Quyết liệt diệt muỗi, diệt lăng quăng phòng ngừa sốt xuất huyết. Sẵn sàng kích hoạt hệ thống thu dung điều trị theo từng kịch bản diễn tiến của dịch COVID-19 và dịch sốt xuất huyết.

- Về thiếu thuốc và vật tư y tế, ngành y tế TP.HCM có các kiến nghị như cho phép thành lập Trung tâm mua sắm hàng hóa; có giải pháp hỗ trợ ngân sách mua sắm và dự trữ một vài thuốc hiếm; thành lập tổ công tác chuyên trách tư vấn, hỗ trợ và điều phối giải quyết tình trạng thiếu thuốc tại các đơn vị trực thuộc…

- Về thiếu nguồn nhân lực: Hiện đang nghiên cứu, đề xuất triển khai thí điểm các cơ chế, chính sách nhằm củng cố và nhân rộng mạng lưới cộng tác viên sức khỏe cộng đồng; kiến nghị sớm có hướng dẫn và tạo điều kiện thuận lợi để củng cố hoạt động tự chủ của các bệnh viện theo nghị định 60 quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập...