Trong bối cảnh thương mại và công nghệ phát triển mạnh mẽ, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đang trở thành yêu cầu bức thiết nhằm xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy quyền lợi của người tiêu dùng vẫn đang bị xâm phạm bởi nhiều hình thức vi phạm tinh vi, khó kiểm soát.

Chỉ thị số 30-CT/TW của Ban Bí thư ban hành ngày 22/1/2024 về tăng cường lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được xem là bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật, hướng tới một thị trường minh bạch, bền vững.

Người tiêu dùng đối mặt với nhiều rủi ro mới

Theo thống kê từ các cơ quan quản lý thị trường, tình trạng buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng ngày càng diễn biến phức tạp với quy mô lớn và mức độ tinh vi hơn. Không chỉ xuất hiện tại các chợ truyền thống hay cửa hàng nhỏ lẻ, nhiều sản phẩm gian lận thương mại đã “ẩn mình” trong môi trường thương mại điện tử, mạng xã hội, livestream bán hàng.

Đáng chú ý, các hành vi lừa đảo công nghệ cao như giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tiền đặt cọc, thu thập trái phép thông tin cá nhân… xảy ra với tần suất ngày càng tăng. Người tiêu dùng trở thành “mục tiêu” của các đối tượng xấu nếu thiếu kiến thức và kỹ năng tự bảo vệ.

Bên cạnh đó, còn tồn tại tình trạng thông tin về sản phẩm không được công khai, minh bạch; chất lượng dịch vụ sau bán hàng còn hạn chế; quy trình giải quyết tranh chấp tiêu dùng kéo dài, gây khó khăn cho người dân khi yêu cầu bồi thường thiệt hại.

Những yếu tố này đặt ra yêu cầu phải có giải pháp đồng bộ hơn để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đồng thời nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước và toàn xã hội.

Trên cơ sở đánh giá thực trạng, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 30 về tăng cường công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhấn mạnh mục tiêu hoàn thiện thể chế pháp luật, đẩy mạnh giáo dục – truyền thông và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu các cấp, các ngành trong quản lý lĩnh vực này.

Chỉ thị nêu rõ: bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải được đặt ở vị trí trung tâm trong phát triển kinh tế – xã hội; coi đây là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của cả hệ thống chính trị. Đồng thời, nhấn mạnh việc xử lý nghiêm những hành vi sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Ngay sau khi Chỉ thị được ban hành, nhiều địa phương, bộ, ngành đã triển khai kế hoạch hành động cụ thể. Bộ Công Thương đã đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra các lĩnh vực có nguy cơ vi phạm cao như thực phẩm, dược phẩm, đồ điện tử, xăng dầu…; tăng cường giám sát thương mại điện tử, yêu cầu các sàn giao dịch bảo đảm minh bạch thông tin hàng hóa, xuất xứ, trách nhiệm của nhà bán hàng.

Đặc biệt, công tác tuyên truyền pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng được đẩy mạnh qua nhiều kênh, giúp người dân nâng cao nhận thức, kỹ năng lựa chọn sản phẩm và dịch vụ an toàn.

Doanh nghiệp cần đặt “khách hàng làm trọng tâm”

Nhiều chuyên gia cho rằng doanh nghiệp phải đóng vai trò nòng cốt trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bởi đây chính là yếu tố quyết định uy tín và sự phát triển bền vững của mỗi thương hiệu. Thực tế cho thấy, các doanh nghiệp có chiến lược kinh doanh minh bạch, chú trọng chất lượng và dịch vụ hậu mãi luôn chiếm được niềm tin của thị trường.

Ngoài ra, các hiệp hội ngành hàng, tổ chức xã hội có thể trở thành cầu nối quan trọng hỗ trợ người tiêu dùng trong việc cung cấp thông tin và giải quyết tranh chấp. Mô hình “Doanh nghiệp vì người tiêu dùng” cần được nhân rộng với những tiêu chí rõ ràng, minh bạch.

Doanh nghiệp không chỉ làm tốt sản xuất, phân phối sản phẩm hợp chuẩn mà còn phải chủ động tham gia vào việc xây dựng môi trường kinh doanh công bằng, cạnh tranh lành mạnh. Đây cũng là cách góp phần thực thi hiệu quả Chỉ thị 30 trong thực tế.

Một thị trường minh bạch không chỉ dựa vào sự quản lý của Nhà nước hay trách nhiệm từ phía doanh nghiệp, mà còn cần sự chủ động từ chính người tiêu dùng. Việc lựa chọn nhà cung cấp uy tín, yêu cầu hóa đơn, cập nhật kiến thức pháp luật là những hành vi giúp bảo vệ bản thân và cộng đồng.

Người tiêu dùng có quyền khiếu nại, yêu cầu bồi thường khi quyền lợi bị xâm phạm; đồng thời có trách nhiệm phản ánh thông tin vi phạm tới cơ quan quản lý để kịp thời ngăn chặn. Cơ chế tiếp nhận – xử lý phản ánh hiện nay đã thuận tiện hơn qua các đường dây nóng, nền tảng trực tuyến của Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng.

Khi người dân mạnh dạn lên tiếng, môi trường kinh doanh sẽ ngày càng minh bạch hơn, hạn chế cơ hội cho hàng giả, hàng nhái tiếp tục tồn tại.

Nâng cao vai trò của người tiêu dùng, hướng tới phát triển bền vững

Chỉ thị 30 của Ban Bí thư đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên cơ sở pháp luật, tăng cường trách nhiệm của các chủ thể trong chuỗi cung ứng và thúc đẩy chuyển đổi hành vi tiêu dùng an toàn.

Trong bối cảnh hội nhập và kinh tế số phát triển mạnh mẽ, việc bảo vệ người tiêu dùng cần được nhìn nhận như một nhiệm vụ chiến lược, gắn liền với phát triển kinh tế bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Đây không chỉ là tấm “lá chắn” giúp người tiêu dùng an tâm lựa chọn mà còn là động lực thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Bên cạnh nỗ lực của Nhà nước, mỗi doanh nghiệp cần đặt đạo đức kinh doanh lên hàng đầu, còn người tiêu dùng chủ động nâng cao nhận thức, tạo nên sức mạnh tổng hợp để xây dựng một thị trường văn minh, hiện đại và công bằng cho tất cả.