Luật Đấu thầu 2023 "soi" những gói thầu có tỷ lệ tiết kiệm thấp của Quốc Hùng

Theo tài liệu thu thập của PV Báo Tri thức và Cuộc sống, qua loạt bài phân tích về hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Quốc Hùng, một bức tranh toàn cảnh đã hiện ra với những điểm nhấn đáng chú ý. Đó là tỷ lệ trúng thầu "áp đảo" (92,1% tổng thể và 100% trong năm 2025), tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách nhà nước ở mức "nhỏ giọt" (trung bình chỉ 0,69%), và tính cạnh tranh trong nhiều gói thầu còn là một dấu hỏi lớn khi thường xuyên xảy ra tình trạng "một mình một ngựa" hoặc áp dụng hình thức chỉ định thầu.

Những vấn đề này cần được soi chiếu dưới lăng kính của các quy định pháp luật hiện hành, đặc biệt là Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn thi hành, nhằm tìm ra giải pháp nâng cao hiệu quả và tính minh bạch trong hoạt động đầu tư công.

Soi chiếu dưới quy định pháp luật hiện hành

Hoạt động đấu thầu của Công ty Quốc Hùng tại Kon Tum và Quảng Ngãi đặt ra nhiều vấn đề cần xem xét dưới góc độ pháp lý:

Thứ nhất, về bảo đảm tính cạnh tranh. Điều 6 Luật Đấu thầu 2023 quy định chặt chẽ các yêu cầu về bảo đảm cạnh tranh. Việc nhiều gói thầu chỉ có một nhà thầu tham gia là dấu hiệu cho thấy mục tiêu cạnh tranh chưa đạt được như kỳ vọng. Cần làm rõ liệu hồ sơ mời thầu có cài cắm các điều khoản gây hạn chế nhà thầu hay không, vi phạm quy định tại khoản 2 Điều 44 Luật Đấu thầu 2023: "Hồ sơ mời thầu không được nêu bất cứ điều kiện nào nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng".

Thứ hai, về hiệu quả kinh tế. Đây là một trong những mục tiêu cốt lõi của Luật Đấu thầu. Tỷ lệ tiết kiệm trung bình dưới 1% cho thấy mục tiêu này chưa được đảm bảo một cách tối ưu. Điều này đặt ra yêu cầu cần xem xét lại chất lượng của công tác lập, thẩm định dự toán và giá gói thầu theo quy định tại Điều 16 Luật Đấu thầu 2023, đảm bảo giá gói thầu phù hợp với giá thị trường.

Thứ ba, về việc áp dụng hình thức chỉ định thầu. Công ty Quốc Hùng đã trúng toàn bộ 6 gói thầu trong năm 2025 qua hình thức chỉ định thầu rút gọn. Điều 23 Luật Đấu thầu 2023 và các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP quy định rất nghiêm ngặt các trường hợp được áp dụng chỉ định thầu. Việc áp dụng hình thức này cần được chủ đầu tư thực hiện minh bạch, đúng quy định, tránh việc lạm dụng để làm giảm tính cạnh tranh, gây thất thoát, lãng phí ngân sách.

Góc nhìn và kiến nghị từ chuyên gia

Để có cái nhìn đa chiều và chuyên sâu về các vấn đề pháp lý liên quan, phóng viên đã trao đổi với các chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật và đấu thầu.

Luật sư Nguyễn Thị Hương, Đoàn Luật sư TPHCM, nhận định: "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, cùng với các văn bản sửa đổi, bổ sung như Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15, đã tạo ra một hành lang pháp lý ngày càng hoàn thiện nhằm tăng cường tính minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng luật tại một số địa phương, đơn vị vẫn còn những khoảng trống."

Bà Hương phân tích thêm về các dấu hiệu:
"Đối với những trường hợp một nhà thầu trúng thầu liên tiếp với tỷ lệ tiết kiệm thấp tại cùng một hoặc một nhóm chủ đầu tư quen thuộc, đây là những dấu hiệu cần được chú ý. Theo quy định tại Điều 86 Luật Đấu thầu 2023 về thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động đấu thầu, các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan thanh tra chuyên ngành cần chủ động vào cuộc để rà soát lại toàn bộ quy trình. Cần làm rõ liệu có dấu hiệu của các hành vi bị cấm trong đấu thầu quy định tại Điều 16 hay không, đặc biệt là các hành vi liên quan đến thông thầu hoặc cản trở hoạt động đấu thầu."

Về giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động đấu thầu, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang đưa ra một số kiến nghị cụ thể:

"Đầu tiên, cốt lõi của vấn đề tỷ lệ tiết kiệm thấp nằm ở công tác lập và thẩm định giá gói thầu. Cần nâng cao năng lực và trách nhiệm giải trình của các đơn vị tư vấn và chủ đầu tư trong việc xác định giá gói thầu. Giá này phải được xây dựng trên cơ sở dữ liệu thị trường tin cậy, chứ không phải dựa trên các định mức, đơn giá một cách máy móc hoặc chủ quan."

Ông Giang cũng nhấn mạnh vai trò của công nghệ và giám sát cộng đồng: "Thứ hai, cần tăng cường công khai, minh bạch thông tin. Thông tư 79/2025/TT-BTC hướng dẫn rất chi tiết việc công khai thông tin trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia. Đây là công cụ hữu hiệu để các cơ quan báo chí và cộng đồng cùng tham gia giám sát. Khi thông tin được minh bạch, các hành vi tiêu cực sẽ khó có đất sống."

"Cuối cùng, cần có chế tài xử lý nghiêm minh các vi phạm. Cần xử lý trách nhiệm không chỉ đối với nhà thầu mà còn cả chủ đầu tư, bên mời thầu, tổ chuyên gia và các đơn vị tư vấn nếu phát hiện sai phạm. Chỉ khi chế tài đủ sức răn đe, các chủ thể tham gia mới thực sự tuân thủ nghiêm túc các quy định của pháp luật."

Ông Giang kết luận: "Câu chuyện của một doanh nghiệp cụ thể chỉ là một lát cắt phản ánh thực trạng. Để thị trường đấu thầu thực sự lành mạnh, cạnh tranh và hiệu quả, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống. Tinh thần của Luật Đấu thầu là rất tiến bộ, nhưng việc đưa luật vào cuộc sống đòi hỏi sự quyết tâm chính trị và sự giám sát chặt chẽ."

Những phân tích và kiến nghị từ các chuyên gia cho thấy, để nâng cao hiệu quả đầu tư công, việc tuân thủ nghiêm ngặt và vận dụng đúng tinh thần của Luật Đấu thầu là yêu cầu cấp thiết. Các cơ quan quản lý nhà nước tại các địa phương như Kon Tum cũ và nay là Quảng Ngãi cần tăng cường vai trò giám sát của mình, đảm bảo mỗi đồng vốn ngân sách được chi tiêu một cách minh bạch, cạnh tranh và mang lại lợi ích cao nhất cho xã hội./.