Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, loạt bài phản ánh về hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Xây dựng - Thương mại Nghĩa Hiệp Thành (Công ty Nghĩa Hiệp Thành) tại tỉnh Đồng Nai đã làm lộ diện nhiều dấu hiệu đi ngược lại các nguyên tắc cơ bản của Luật Đấu thầu: cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Các dấu hiệu bất thường bao gồm: Tỷ lệ trúng thầu rất cao; các gói thầu Chào hàng cạnh tranh (CHCT) qua mạng thường xuyên chỉ có 1 nhà thầu tham gia (100% trong năm 2025); tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách ở mức "rất thấp" (điển hình là gói thầu tiết kiệm 198 đồng); và mối quan hệ chặt chẽ với một số Bên mời thầu cụ thể, đặc biệt là Công ty Hòa Phát TLC.

Dưới góc độ pháp lý, các chuyên gia đã đưa ra những phân tích sâu sắc về các hiện tượng này.

Nghi vấn E-HSMT "cài cắm" hạn chế cạnh tranh

Trao đổi với PV về tình trạng liên tục "một mình một ngựa" tại các gói thầu CHCT, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TPHCM) nhấn mạnh đến các quy định pháp luật nhằm đảm bảo tính cạnh tranh.

"Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 quy định rất rõ trách nhiệm của Bên mời thầu trong việc lập Hồ sơ mời thầu (HSMT). Cụ thể, tại Khoản 3, Điều 44 nêu rõ: 'Hồ sơ mời thầu không được nêu bất cứ điều kiện nào nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng'", Luật sư Hương phân tích.

Bà Hương cho rằng, việc nhiều gói thầu CHCT trong năm 2025, phần lớn do cùng một BMT là Công ty Hòa Phát TLC mời thầu, đều chỉ có duy nhất Công ty Nghĩa Hiệp Thành (hoặc liên danh) tham gia là một sự trùng hợp khó lý giải.

"Khi tình trạng 1 nhà thầu tham dự diễn ra có hệ thống, cơ quan quản lý nhà nước cần khẩn trương rà soát lại toàn bộ E-HSMT của các gói thầu này. Cần làm rõ liệu có tồn tại các tiêu chí kỹ thuật, yêu cầu về năng lực, kinh nghiệm mang tính đặc thù, 'cài cắm' theo hướng chỉ có lợi cho một nhà thầu cụ thể, từ đó loại bỏ các đối thủ khác hay không. Nếu có, đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng Luật Đấu thầu", Luật sư Hương nêu quan điểm.

Tiết kiệm 198 đồng: Trách nhiệm thuộc về Chủ đầu tư

Về hiệu quả kinh tế, đặc biệt là Gói thầu số 01 (xây lắp) tại phường Tân Triều có mức tiết kiệm chỉ 198 đồng, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang cho rằng cần xem xét lại trách nhiệm của Chủ đầu tư (UBND phường Tân Triều).

"Hiệu quả kinh tế là một trong bốn trụ cột của hoạt động đấu thầu theo Điều 14 Luật Đấu thầu. Đối với hình thức Chỉ định thầu rút gọn, dù quy trình được rút ngắn nhưng trách nhiệm đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn ngân sách không hề giảm nhẹ", ông Giang khẳng định.

Ông Giang phân tích: "Theo quy định tại Điều 80 của Nghị định 214/2025/NĐ-CP, trong quá trình hoàn thiện hợp đồng, 'chủ đầu tư và nhà thầu thương thảo về giá, bảo đảm giá đề nghị trúng thầu tiết kiệm, hiệu quả kinh tế'. Việc một gói thầu trị giá hơn 1,3 tỷ đồng mà kết quả thương thảo chỉ tiết kiệm được 198 đồng là rất đáng suy ngẫm".

Theo ông Giang, điều này cho thấy một trong hai khả năng: "Hoặc là công tác lập, thẩm định giá gói thầu chưa chuẩn xác, quá cao so với thực tế; hoặc là Chủ đầu tư đã buông lỏng trách nhiệm, không thực hiện nghiêm túc việc thương thảo để tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn ngân sách".

Các chuyên gia đều đồng tình rằng, hàng loạt gói thầu với tỷ lệ tiết kiệm "siêu mỏng" và tình trạng thiếu vắng cạnh tranh diễn ra có hệ thống tại một địa bàn, liên quan đến một nhóm CĐT/BMT và nhà thầu cố định như trường hợp của Công ty Nghĩa Hiệp Thành tại huyện Vĩnh Cửu cũ, là những dấu hiệu rõ nét của sự bất thường.