Giải pháp nào đưa nhà kính ra khỏi nội ô Đà Lạt?

Nhà kính bắt đầu phát triển ở Đà Lạt từ khoảng năm 2004, đến nay, toàn tỉnh đã có trên 4.476 ha nhà kính, trong đó TP Đà Lạt chiếm tới hơn 57% (khoảng 2.550 ha) và chiếm 24,32% diện tích canh tác nông nghiệp của phố núi. Khảo sát thực tế của phóng viên cho thấy, người dân Đà Lạt đã dựng nhà kính canh tác nông nghiệp ngay trong khu vực nội đô thành phố. Có khu vực diện tích canh tác gần như đã được phủ kín bởi nhà kính. Thống kê của cơ quan chức năng cho thấy, Phường 12 có tới hơn 83% diện tích canh tác nông nghiệp trong nhà kính, các Phường 5, 7 và 8 diện tích nhà kính cũng chiếm hơn 60% diện tích canh tác.

Việc các tổ chức, hộ nông dân ở TP Đà Lạt phát triển nhà kính kết hợp với ứng dụng các giải pháp khoa học công nghệ, thiết bị công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp trong những năm qua chủ yếu vì hiệu quả kinh tế mang lại cao so với cây trồng cùng loại ở ngoài trời. Bởi sản xuất nông nghiệp trong nhà kính không phụ thuộc vào thời tiết, nông dân chủ động được với mùa vụ và các điều kiện bất lợi của thời tiết cực đoan trong canh tác; cây trồng vì thế cho năng suất cao, sản phẩm nông sản cho chất lượng tốt hơn. Không chỉ vậy, sản xuất trong nhà kính còn giảm được nhân công lao động, chi phí vật tư nông nghiệp; quản lý tốt sâu bệnh hại cho cây trồng, kiểm soát được phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đảm bảo theo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Theo tính toán của ngành Nông nghiệp, canh tác rau, hoa trong nhà kính giảm được 30% lượng nước tưới, phân bón và giảm 30 - 50% chi phí thuốc bảo vệ thực vật. Nhiều doanh nghiệp, nông dân có thu nhập hàng tỷ đồng nhờ thông qua ứng dụng công nghệ nhà kính để có sự tương hỗ các công nghệ khác, tạo ra doanh thu cao. Tùy loại rau, hoa khi ứng dụng đồng bộ nhà kính và các công nghệ cao, năng suất sẽ cao hơn 2-3 lần, giá trị nông sản cao hơn 1,5 - 2 lần so với cây trồng không trồng trong nhà kính.

Tuy nhiên, bên cạnh hiệu quả kinh tế mà nhà kính mang lại, việc phát triển “nóng”, thiếu quy hoạch kịp thời diện tích nhà kính ở Đà Lạt trong thời gian qua đã để lại những hệ lụy không nhỏ về môi trường cảnh quan. Nhà kính phát triển ồ ạt ở khắp nơi đã phá vỡ cảnh quan, mỹ quan đô thị; tăng hiệu ứng nhà kính cục bộ; hạn chế tính đa dạng sinh học; làm giảm khả năng thẩm thấu nước dẫn đến nguy cơ giảm mực nước ngầm; tạo dòng chảy cục bộ, tạo ra nguy cơ gây lũ quét, sạt lở đất, ngập úng cục bộ trên địa bàn thành phố…

Trước thực tế trên, vừa qua, Sở NN&PTNT Lâm Đồng đã xây dựng, trình UBND tỉnh phê duyệt Đề án “Quản lý nhà kính, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao thích ứng với biến đổi khí hậu trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng”. Mục tiêu là triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm giảm dần và tiến tới không còn diện tích nhà kính tại các khu vực nội ô, nội thị, khu dân cư trên địa bàn TP Đà Lạt và các huyện lân cận. Chuyển dần sang phát triển nông nghiệp đô thị, nông nghiệp du lịch cảnh quan, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với bảo vệ cảnh quan môi trường nhưng vẫn đảm bảo lợi ích kinh tế cho nông dân và doanh nghiệp trên địa bàn.

Để làm được việc này, ngành Nông nghiệp tỉnh đã xây dựng lộ trình từ nay đến năm 2030, sẽ giảm dần và tiến tới không còn diện tích nhà kính tại khu vực nội ô, nội thị, khu dân cư trên địa bàn TP Đà Lạt. Trước mắt, các cơ quan chức năng đã triển khai rà soát, giải tỏa 100% nhà kính, nhà lưới dựng trái quy định trên đất lâm nghiệp; hành lang bảo vệ an toàn lưới điện cao áp; khu vực di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh; hành lang bảo vệ công trình thủy lợi và nguồn nước; khu vực công trình an ninh, quốc phòng và các công trình khác theo quy định.

Đồng thời, triển khai công tác rà soát, xác định các vùng được phép sản xuất nông nghiệp ứng dụng nhà kính để khuyến khích, hỗ trợ người dân nâng cấp, cải tạo, chuyển đổi đảm bảo nhà kính đạt tiêu chuẩn kỹ thuật và cảnh quan môi trường. Xác định được các giải pháp, triển khai các mô hình hiệu quả, khả thi, bảo đảm sinh kế giúp doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân từng bước giảm dần diện tích nhà kính sản xuất nông nghiệp, chuyển sang sản xuất nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao không sử dụng nhà kính.

Để thực hiện được các giải pháp trên, các cơ quan chức năng cần triển khai vận động, hướng dẫn người dân xây dựng nhà kính mới đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, có xin phép xây dựng nhà kính thông qua đăng ký biến động đất đai. Thực hiện cải tạo, chỉnh trang nhà kính đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, trồng cây xanh trên bờ lô, bờ thửa để giảm hiệu ứng nhà kính. Thực hiện chuyển đổi sản xuất trong nhà kính sang canh tác ngoài trời, phát triển nhà kính hiện đại để phát huy hiệu quả các thiết bị công nghệ cao, công nghệ IoT kết hợp sử dụng các quy trình canh tác tiên tiến nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị sản phẩm góp phần bảo vệ môi trường.

Ngoài ra, về giải pháp quy hoạch, chỉnh trang đô thị, nên chăng cần ban hành quy định tạm thời về tiêu chuẩn kỹ thuật, mật độ xây dựng và quy chế quản lý nhà kính trên địa bàn tỉnh để quản lý việc xây dựng nhà kính trên địa bàn phù hợp với cảnh quan và điều kiện thực tế của từng vùng. Tăng cường công tác quản lý khu vực sản xuất nông nghiệp theo quy hoạch chung và kế hoạch sử dụng đất được phê duyệt; đảm bảo về mục tiêu, phạm vi, mục đích sử dụng đất nông nghiệp theo quy hoạch được duyệt, không phát triển thêm nhà kính trong khu vực đô thị.

Khuyến khích dỡ bỏ màng nilon bao quanh nhà kính và thay đổi phương thức trồng trọt trên diện tích đất canh tác này bằng canh tác cây trồng ngoài trời hoặc bán nhà kính (sau vài mùa vụ thì tháo trần nhà kính để canh tác mở hoặc xây dựng nhà kính điều khiển tự động mái che). Đặc biệt, ở những nơi có mật độ nhà kính cao, khu vực nhà kính ảnh hưởng đến cảnh quan môi trường, cây trồng được lựa chọn để chuyển đổi đảm bảo cho năng suất, hiệu quả kinh tế cao và đáp ứng yêu cầu của thị trường, ưu tiên lựa chọn những giống phù hợp với thực tế sản xuất...

Song song với đó, cần có giải pháp về chính sách để hỗ trợ người dân, doanh nghiệp quan tâm như cho vay vốn thế chấp nhà kính là tài sản gắn liền với đất đối với nhà kính xây dựng đảm bảo quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật, được cơ quan có thẩm quyền cấp phép xây dựng.