Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, công tác đấu thầu tại các dự án đầu tư công luôn đòi hỏi tính công khai, minh bạch và cạnh tranh cao nhằm lựa chọn được nhà thầu có đủ năng lực, kinh nghiệm với chi phí hợp lý nhất, qua đó tiết kiệm ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, thực tế tại một số địa phương, tình trạng các gói thầu chỉ có một nhà thầu tham dự ("một mình một ngựa") và trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm thấp đang diễn ra, đặt ra nhiều băn khoăn về tính hiệu quả của công tác mời thầu.

Mới đây, tại Bắc Tân Uyên (TP HCM), một gói thầu xây lắp hạ tầng giao thông trọng điểm cũng diễn ra kịch bản tương tự khi Công ty TNHH MTV Xây dựng Phát Đại Lộc trở thành cái tên duy nhất được gọi tên.

"Một mình một chợ" tại gói thầu hơn 8,5 tỷ đồng

Cụ thể, ngày 13/11/2025, Giám đốc Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng khu vực Bắc Tân Uyên (Ban QLDA Bắc Tân Uyên) đã ký Quyết định số 133/QĐ-BQLDAĐTXD phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu cho gói thầu "Thi công xây dựng" thuộc dự án "Nâng cấp mở rộng BTXM đường Tân Thành 32, Tân Thành 33, Tân Thành 34, Tân Thành 35, Tân Thành 33/1".

Theo Quyết định phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu số 53/QĐ-BQLDAĐTXD ngày 16/10/2025, gói thầu này có giá dự toán là 8.500.070.979 đồng, được tổ chức đấu thầu rộng rãi qua mạng trong nước, phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ. Nguồn vốn thực hiện từ ngân sách thành phố, với thời gian thực hiện hợp đồng là 360 ngày.

Mặc dù được đấu thầu rộng rãi nhằm thu hút đông đảo nhà thầu tham gia để tăng tính cạnh tranh, tuy nhiên, theo Biên bản mở thầu ngày 03/11/2025 (Mã TBMT: IB2500463586), đến thời điểm đóng thầu, chỉ có duy nhất Công ty TNHH MTV Xây dựng Phát Đại Lộc (gọi tắt là Công ty Phát Đại Lộc) nộp E-HSDT.

Do không có đối thủ cạnh tranh, Công ty Phát Đại Lộc dễ dàng vượt qua các bước đánh giá về kỹ thuật và tài chính. Kết quả, đơn vị này trúng thầu với giá 8.305.715.965 đồng. So với giá dự toán gói thầu, ngân sách nhà nước tiết kiệm được khoảng 194 triệu đồng, tương ứng tỷ lệ tiết kiệm đạt 2,28%.

Nhiều chuyên gia cho rằng, tỷ lệ tiết kiệm dưới 3% thường được xem là mức thấp trong đấu thầu cạnh tranh. Việc chỉ có một nhà thầu tham dự đã triệt tiêu yếu tố cạnh tranh về giá, khiến mục tiêu tối ưu hóa ngân sách đầu tư công chưa đạt được hiệu quả cao nhất.

Năng lực của Công ty Phát Đại Lộc ra sao?

Theo dữ liệu từ Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, Công ty TNHH MTV Xây dựng Phát Đại Lộc được thành lập ngày 18/06/2015, có mã số thuế 3702372533, đăng ký địa chỉ trụ sở chính tại Thửa Đất Số 246, Tờ Bản Đồ Số 7, Khu Phố 4, Xã Bắc Tân Uyên, TP HCM.

Dữ liệu lịch sử đấu thầu cho thấy, Công ty Phát Đại Lộc không phải là cái tên xa lạ tại thị trường xây lắp Bình Dương cũ, đặc biệt là khu vực Bắc Tân Uyên. Doanh nghiệp này đã từng tham gia và trúng nhiều gói thầu tại địa phương này.

Việc một nhà thầu liên tiếp trúng thầu tại một địa bàn hoặc một chủ đầu tư cụ thể là điều bình thường nếu quy trình minh bạch. Tuy nhiên, khi tần suất xuất hiện dày đặc cộng hưởng với tình trạng "vắng bóng" đối thủ cạnh tranh, dư luận có quyền đặt câu hỏi về công tác truyền thông, phát hành hồ sơ mời thầu của Chủ đầu tư cũng như các tiêu chí kỹ thuật trong E-HSMT có vô tình hay hữu ý tạo rào cản cho các nhà thầu khác hay không.

Tại gói thầu nêu trên, Báo cáo đánh giá E-HSDT cho thấy Công ty Phát Đại Lộc đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về năng lực, kinh nghiệm, nhân sự chủ chốt và thiết bị thi công theo yêu cầu của E-HSMT đã được phê duyệt tại Quyết định số 113/QĐ-BQLDAĐTXD ngày 24/10/2025. Tuy nhiên, việc không có nhà thầu nào khác tham gia để "so găng" khiến năng lực thực sự và giá dự thầu của Công ty Phát Đại Lộc thiếu đi sự đối chiếu khách quan từ thị trường.

Cần giải bài toán cạnh tranh trong đầu tư công

Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị định 24/2024/NĐ-CP (nay là Nghị định 214/2025/NĐ-CP) luôn đề cao nguyên tắc cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Trao đổi về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Văn Lập (Đoàn Luật sư TP.HCM) nhận định: "Mục tiêu tối thượng của đấu thầu là tìm ra nhà thầu tốt nhất với giá cả cạnh tranh nhất. Khi một gói thầu đấu thầu rộng rãi mà chỉ có 01 nhà thầu tham dự, dù đúng quy trình, nhưng về mặt bản chất kinh tế thì chưa đạt được sự cạnh tranh. Chủ đầu tư cần xem lại cách thức lập Hồ sơ mời thầu xem có đưa ra các điều kiện hạn chế sự tham gia của nhà thầu khác hay không, đồng thời cần mở rộng công tác tuyên truyền, mời thầu để thu hút nhiều đơn vị tham gia hơn."

Đồng quan điểm, Chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang phân tích: "Tình trạng 'một mình một ngựa' trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm thấp là một chỉ báo cần sự giám sát chặt chẽ. Cơ quan quản lý nhà nước về đấu thầu cần thường xuyên kiểm tra, giám sát xác suất các gói thầu này để đảm bảo không có sự thông đồng, dàn xếp hay 'cài cắm' tiêu chí trong hồ sơ mời thầu, đảm bảo ngân sách nhà nước được sử dụng hiệu quả từng đồng."

Dự án Nâng cấp, mở rộng các tuyến đường Tân Thành 32, 33, 34, 35, 33/1 có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện hạ tầng giao thông, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của huyện Bắc Tân Uyên. Do đó, việc lựa chọn nhà thầu thi công không chỉ cần đúng quy trình mà còn phải đảm bảo nhà thầu trúng thầu có đủ năng lực thực sự để đưa dự án về đích đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng.

Báo Tri thức và Cuộc sống sẽ tiếp tục theo dõi tiến độ triển khai gói thầu này cũng như năng lực thực hiện hợp đồng của Công ty Phát Đại Lộc và thông tin đến bạn đọc.