Sau cú giảm gần 95 điểm lịch sử của VN-Index ngày 20-10, tâm lý thận trọng bao trùm giới đầu tư. Mặc dù chỉ số đã hồi phục nhẹ trong 3 phiên gần đây nhưng nhiều người vẫn chọn đứng ngoài quan sát thay vì "bắt đáy" hoặc trung bình giá.

Nhà đầu tư dè chừng

Trên các diễn đàn chứng khoán, không ít nhà đầu tư thừa nhận họ đã mua vào khi VN-Index áp sát mốc 1.800 điểm hồi giữa tháng 10 và hiện trong trạng thái thua lỗ.

Anh Mạnh Quân (TP HCM) chia sẻ: "Danh mục của tôi gồm cổ phiếu ngân hàng, dầu khí, chứng khoán và bất động sản, hiện đang lỗ từ 10%-20%. Mặc dù chỉ số phục hồi vài phiên gần đây nhưng phần lớn cổ phiếu vẫn giảm hoặc chỉ tăng nhẹ nên tôi chưa vội mua thêm dù nhiều nhóm môi giới khuyến nghị".

Kết thúc phiên 23-10, VN-Index tăng hơn 8 điểm, đóng cửa ở 1.687 điểm, song đà hồi phục chủ yếu đến từ nhóm vốn hóa lớn, trong khi phần lớn cổ phiếu vẫn chìm trong sắc đỏ. Đáng chú ý, khối ngoại tiếp tục bán ròng hơn 1.257 tỉ đồng trên sàn HoSE - yếu tố khiến tâm lý thị trường càng thêm dè dặt.

Tại talkshow "Chứng khoán biến động mạnh: Chọn cổ phiếu hay chọn an toàn?" do Báo Người Lao Động tổ chức vào sáng cùng ngày, ông Nguyễn Thành Trung, Tổng Giám đốc Công ty CP Đầu tư FinSuccess, nhận định phiên giảm gần 95 điểm ngày 20-10 có thể là phiên giảm mạnh nhất trong 25 năm nếu tính theo giá trị tuyệt đối. Theo ông, nguyên nhân không chỉ đến từ yếu tố tâm lý mà còn vì thị trường đã tăng quá nhanh trong thời gian dài. Từ vùng đáy hồi tháng 4 đến nay, chỉ số đã tăng gần 600 điểm mà hầu như không có nhịp điều chỉnh đáng kể nào. "Sau giai đoạn tăng nóng, việc điều chỉnh mạnh để tái cân bằng là tất yếu" - ông nói.

Chuyên gia này cũng nhận định rằng tâm lý bán tháo phần nào bị tác động bởi thông tin về kết luận thanh tra trái phiếu doanh nghiệp (DN) gần đây. Dù đây không phải là vấn đề mới nhưng việc nhắc lại đã khiến nhiều nhà đầu tư lo ngại, tận dụng cơ hội chốt lời, từ đó tạo ra hiệu ứng lan rộng. Ông nhấn mạnh với tốc độ lan truyền thông tin như hiện nay, thị trường Việt Nam có thể giảm và hồi phục rất nhanh, khác với chu kỳ điều chỉnh chậm như trước.

Theo thống kê của FinSuccess, các nhịp điều chỉnh dưới 10% thường mang tính kỹ thuật, xuất hiện vài lần trong năm và không đáng lo ngại. VN-Index hiện vẫn nằm trong ngưỡng điều chỉnh này, trong khi nền tảng vĩ mô và dòng tiền nội vẫn tích cực.

Ông Hoàng Huy, Giám đốc Phòng Phân tích khối khách hàng tổ chức Công ty Chứng khoán Maybank, cũng cho rằng cú sập vừa qua là "không bất ngờ". Từ mức đáy hồi tháng 4, VN-Index đã tăng hơn 600 điểm nên việc điều chỉnh là điều bình thường khi nhiều nhà đầu tư có lãi chủ động chốt lời. Tuy nhiên, ông thừa nhận "mức giảm gần 95 điểm trong một phiên là lớn và gây choáng cho thị trường".

Chờ vốn ngoại đảo chiều

Một trong những yếu tố khiến các chuyên gia lo ngại chính là tỉ giá USD/VNĐ đang gây áp lực lớn lên thị trường chứng khoán. Sau khi giá vàng trong nước tăng nóng, tỉ giá trên thị trường tự do cũng tăng theo, khiến tâm lý nhà đầu tư trở nên thận trọng hơn.

Tính đến ngày 23-10, giá USD trên thị trường tự do đã vượt 27.400 đồng, cao nhất kể từ đầu năm, đồng thời cao hơn gần 1.100 đồng so với giá niêm yết tại các ngân hàng thương mại. Theo ông Hoàng Huy, chỉ trong vòng một tháng qua, tỉ giá tự do đã tăng khoảng 2,2%, trong khi tỉ giá chính thức mới chỉ tăng hơn 3% kể từ đầu năm. "Áp lực mất giá của đồng nội tệ đang tạo sức ép lớn lên chính sách điều hành tiền tệ" - ông Huy nhận định.

Theo chuyên gia này, khi tỉ giá tăng, các DN xuất khẩu có thể được hưởng lợi, song DN nhập khẩu và các công ty vay ngoại tệ như ngành hàng không, năng lượng sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực do chi phí tài chính gia tăng. "Việt Nam vẫn theo đuổi mục tiêu ổn định vĩ mô, với Ngân hàng Nhà nước kiểm soát biên độ tỉ giá khoảng 3%-5%/năm. Nhưng với đà tăng hiện nay, sức ép điều hành là rất lớn" - ông Huy nói thêm.

Diễn biến tỉ giá tăng mạnh cũng là nguyên nhân khiến dòng vốn ngoại tiếp tục rút khỏi thị trường chứng khoán Việt Nam. Mặc dù việc nâng hạng lên thị trường mới nổi được kỳ vọng sẽ là cú hích thu hút vốn nhưng tính từ đầu năm đến nay, khối ngoại đã bán ròng hơn 100.000 tỉ đồng, mức cao nhất trong nhiều năm.

Dù vậy, ông Nguyễn Thành Trung cũng trấn an rằng việc bán ròng của khối ngoại không chỉ là hiện tượng của riêng Việt Nam. "2 - 3 năm gần đây, dòng vốn ngoại rút khỏi hầu hết các thị trường châu Á. Thái Lan, Philippines, Indonesia đều ghi nhận tình trạng tương tự. Ngay cả Trung Quốc, từng bị bán ròng mạnh, họ chỉ mới quay lại mua ròng từ đầu năm nay" - ông nói.

Theo ông Trung, đây là xu hướng mang tính khu vực, chịu tác động bởi biến động của đồng USD. Khi đồng bạc xanh mạnh lên, dòng tiền sẽ rời khỏi các thị trường mới nổi; ngược lại, khi đồng USD suy yếu, vốn quốc tế có xu hướng quay lại. "Hiện nay, USD đã giảm hơn 10% từ đầu năm trên thị trường quốc tế, đây thường là giai đoạn dòng vốn ngoại quay lại các thị trường châu Á. Vì vậy, có thể kỳ vọng xu hướng bán ròng sẽ sớm chững lại" - ông Trung phân tích.

Bên cạnh đó, ông Trung cho rằng việc Việt Nam vừa được nâng hạng từ thị trường cận biên lên mới nổi cũng tạo ra giai đoạn "chuyển tiếp", khi nhiều quỹ đầu tư theo tiêu chí cận biên buộc phải cơ cấu danh mục, tạm thời rút vốn khỏi Việt Nam để tái phân bổ. "Từ nay đến khoảng tháng 9 năm sau, khối ngoại có thể vẫn bán ròng nhưng mức độ sẽ giảm dần. Đây là quá trình kỹ thuật, không phải dấu hiệu tiêu cực dài hạn" - ông nói.

Theo ước tính của FinSuccess, khi quá trình nâng hạng hoàn tất, Việt Nam có thể thu hút thêm 1-2 tỉ USD vốn ngoại trong ngắn hạn, và 5-7 tỉ USD trong trung hạn. Trong khi đó, dòng tiền nội vẫn duy trì mạnh, cùng với kết quả kinh doanh quý III tích cực của nhiều DN niêm yết, được kỳ vọng sẽ ổn định tâm lý thị trường, tạo nền tảng cho một chu kỳ phục hồi mới khi tỉ giá hạ nhiệt và dòng vốn ngoại quay trở lại.