Gaslighting (thao túng tâm lý) là hành động lừa hoặc kiểm soát tâm lý của ai đó để khiến họ tin vào những điều không đúng sự thật. Hành vi này thường được dùng để nắm quyền kiểm soát trong các mối quan hệ.

Việc chịu đựng sự thao túng tâm lý có thể gây tổn hại đến lòng tự trọng của nạn nhân, thậm chí dẫn đến tình trạng lo lắng hoặc trầm cảm, theo CNBC.

Là nhà tâm lý học được đào tạo tại Đại học Harvard (Mỹ), thạc sĩ Cortney S. Warren đã được trực tiếp quan sát hiện tượng này. Từ những kinh nghiệm của bản thân, bà Warren chỉ ra 9 câu cửa miệng của những người thích thao túng tâm lý người khác.

"Bạn bị điên rồi"

Theo bà Warren, những kẻ thao túng tâm lý sẽ cố gắng khiến bạn phải đặt nghi vấn về sự tỉnh táo của bản thân. Kẻ đó sẽ đưa ra những nhận xét "trực diện" làm suy yếu quan điểm hoặc suy nghĩ của bạn.

Khi đó, bạn có thể đáp trả rằng: "Làm ơn đừng đặt câu hỏi về khả năng suy nghĩ của tôi", "dù chúng ta không đồng tình, đó vẫn là thực tế đang xảy ra".

"Bạn cứ thích làm quá lên"

Bằng cách buộc tội bạn đang làm quá mọi việc, những kẻ thao túng tâm lý đang cố bác bỏ và cho rằng những lo lắng của bạn là phi lý và vô căn cứ.

Nếu bị thao túng bằng câu nói này, bạn nên mạnh mẽ trả lời rằng: "Dù bạn đồng tình hay không, đây vẫn là cảm xúc của tôi", "tôi sẽ rất vui nếu bạn không phán xét cảm xúc của tôi, cảm xúc của tôi không phải thứ để mang ra tranh luận".

"Tôi chỉ đùa thôi"

Những kẻ thao túng tâm lý có xu hướng "bình thường hóa" những lời bình luận hoặc lời đùa ác ý của họ. Điều này khiến bạn tự hỏi mình có đang nhạy cảm quá hay không, dù bạn không thực sự như vậy.

Nhà tâm lý học Cortney S. Warren khuyên rằng khi bị nói như vậy, bạn nên nói với đối phương rằng: "Lời nói của bạn có thể khiến bạn buồn cười, nhưng nó làm tổn thương cảm xúc của tôi", "tôi thấy có vẻ bạn đang không đùa, và tôi sẽ rất mừng nếu bạn không nói chuyện với tôi kiểu đó".

"Tại bạn nên tôi mới làm thế"

Khi điều gì đó diễn ra không đúng kế hoạch, những kẻ thao túng tâm lý thường cố trốn tránh trách nhiệm bằng cách chỉ trích và đổ lỗi cho người khác.

Nếu bạn không may rơi vào tình huống tương tự, bạn có thể nói rằng: "Tôi thực sự không thể bắt ép bạn làm bất cứ điều gì", "hành vi của bạn phản ánh lựa chọn của bạn, không phải lựa chọn của tôi".

"Nếu bạn yêu tôi, bạn sẽ để tôi làm những gì tôi muốn"

Khi bạn cố thiết lập ranh giới với kẻ thao túng, họ có thể cảm thấy bị xúc phạm và sẽ cố khiến bạn cảm thấy tội lỗi bằng cách nói rằng bạn không quan tâm đến họ.

Khi bị kẻ thao túng gieo rắc tội lỗi, bạn hãy thẳng thắn nói cho họ biết rằng ranh giới của bạn phản ánh các giá trị của bản thân và đó là cách bạn lựa chọn để sống cuộc sống của riêng mình.

"Tôi nói với bạn điều này vì tôi yêu bạn"

Những kẻ thao túng tâm lý thường biện minh cho lời nói thô lỗ, lạm dụng của mình bằng cách nói rằng họ nói như vậy vì yêu bạn. Điều này có thể khiến bạn khó tin tưởng vào cảm xúc của chính mình và khó đặt ra những ranh giới lành mạnh.

Bà Warren khuyên rằng khi bị đẩy vào tình huống này, bạn có thể nói rằng: "Tôi rất vui vì bạn yêu tôi, nhưng tôi sẽ không vui nếu bạn nói chuyện với tôi kiểu đó", "đó không phải cách thể hiện tình yêu mà tôi muốn".

"Tất cả là lỗi của bạn"

Người thao túng tâm lý có thể cố buộc tội bạn cho những hành động có hại, ngay cả khi có bằng chứng cho thấy họ cũng đang làm những điều tương tự.

Sau đây là một số cách để bạn đáp trả: "Tôi chắc chắn rằng tôi đã góp phần gây khó khăn cho mối quan hệ của chúng ta, nhưng bạn cũng vậy. Cả hai chúng ta phải sẵn sàng thay đổi nếu muốn giúp mối quan hệ trở nên tốt đẹp hơn", "tôi sẵn sàng chịu trách nhiệm cho chính mình trong việc này, nhưng tôi không thể chịu trách nhiệm cho bạn".

"Bạn rất khó tính, ai cũng thấy thế"

Bằng cách liên kết quan điểm với người khác, những kẻ thao túng tâm lý sẽ khiến bạn tin rằng bạn cần họ. Mục tiêu của họ là khiến bạn nghĩ rằng bạn chỉ có một mình và không ai chịu được tính cách của bạn.

Nếu cảm thấy bị đối phương thao túng bằng lời này, bạn có thể nói rằng: "Tôi sẽ rất hoan nghênh lời góp ý đó nếu bạn tự mình nói ra, thay vì mượn lời người khác để góp ý".

"Vấn đề thực sự là..."

Khi bị chỉ đích danh, những kẻ thao túng tâm lý thường cố chuyển hướng sự chú ý sang người khác. Điều này sẽ khiến bạn tập trung vào vấn đề của người khác thay vì vấn đề của kẻ đó.

Khi bị "dẫn dắt", bạn nên kiên quyết và nhắc nhở đối phương đừng đánh trống lảng, chuyển chủ đề. "Có vẻ như bạn không muốn thừa nhận mình cũng góp phần gây ra vấn đề", đây cũng là một cách để nhấn mạnh vấn đề thực sự cho đối phương biết.