Một cuộc chơi truyền hình: Vui là chính?

Tròn một thập kỷ kể từ khi lên sóng, Shark Tank Việt Nam (Thương vụ bạc tỷ) từng được xem là chương trình truyền hình đầu tiên đưa khái niệm startup - khởi nghiệp bước ra khỏi không gian hội thảo, phòng họp kín để hiện diện công khai, trực diện trước hàng triệu khán giả.

Lần đầu tiên tại Việt Nam, những vòng đàm phán gọi vốn, định giá doanh nghiệp, chia cổ phần hay các điều khoản đầu tư, vốn chỉ quen thuộc với giới tài chính và đầu tư mạo hiểm, được “mổ xẻ” trên sóng truyền hình.

Chương trình đã góp phần tạo nên một thế hệ startup được biết đến rộng rãi. Từ DatBike với tham vọng xây dựng thương hiệu xe máy điện “Make in Vietnam”, Coolmate - mô hình thời trang nam theo hướng D2C, Bánh mì Xin Chào với câu chuyện đưa món ăn đường phố của Việt Nam ra thế giới, DH Foods đưa gia vị Việt vào hệ thống bán lẻ hiện đại, đến các mô hình tiêu dùng, giáo dục, nông nghiệp công nghệ…

Không phải tất cả đều đi đến thành công trọn vẹn, nhưng không thể phủ nhận: Shark Tank đã giúp nhiều doanh nghiệp trẻ đi nhanh hơn, xa hơn, ít nhất là về mặt thương hiệu, thị trường và khả năng tiếp cận vốn.

Quan trọng hơn, Shark Tank góp phần thay đổi cách xã hội nhìn về khởi nghiệp. Doanh nhân không còn là hình ảnh xa lạ, khô cứng, mà trở nên gần gũi, thậm chí mang màu sắc đời thường trên sóng truyền hình. Startup không chỉ là “ý tưởng hay”, mà buộc phải chứng minh bằng số liệu, dòng tiền, chiến lược và khả năng thực thi. Tuy nhiên, dưới góc độ kinh doanh thì đây cũng chỉ là 1 cuộc chơi trên truyền hình được nhiều quỹ đầu tư xem như 'vui là chính'. Ngoài việc, khuấy động và đưa khái niệm khởi nghiệp đến gần hơn với mọi người trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ.

Mặc dù, tổng cộng trong vòng 10 năm, 7 mùa Shark Tank đã được ghi hình, hơn 100 tập phát sóng với 300 startup bước lên sân khấu giới thiệu các mô hình đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, con số giải ngân thực chất không hề cao và đi kèm theo đó là nhiều vấn đề trong đầu tư, sở hữu, mô hình kinh doanh chưa được làm rõ....

Những điểm yếu và lùm xùm ngày càng lộ rõ

Tuy nhiên, song song với ánh hào quang, một thực tế ngày càng bộc lộ rõ. Càng về sau, không ít startup tìm đến Shark Tank với mục tiêu quảng bá thương hiệu nhiều hơn là gọi vốn thực chất. Những mức định giá bị đẩy lên “trên trời”, xa rời nền tảng tài chính và quy mô kinh doanh, dường như được tính toán để… từ chối khéo các đề nghị đầu tư từ các Shark. Khi đó, thương vụ trở thành một “cuộc trình diễn” nhiều hơn là đàm phán, làm dấy lên tranh luận về chất lượng startup và giá trị thực của những cái bắt tay trên sóng.

Nghiêm trọng hơn, chuỗi lùm xùm pháp lý liên quan đến chính các “cá mập” đã tác động mạnh tới niềm tin của công chúng. Đáng chú ý là vụ việc liên quan đến ông Nguyễn Ngọc Thủy (Shark Thủy). Theo cáo trạng của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, ông Thủy, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Giáo dục Egroup – bị truy tố về các tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và Đưa hối lộ. Cơ quan tố tụng xác định, từ năm 2015 đến 2023, ông Thủy và đồng phạm đã chiếm đoạt hơn 7.677 tỷ đồng của 10.063 người bị hại thông qua các hợp đồng hợp tác đầu tư với thủ đoạn gian dối.

Không lâu sau đó, dư luận tiếp tục rúng động khi ông Nguyễn Hòa Bình (Shark Bình), Chủ tịch HĐQT Tập đoàn NextTech, bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. Hà Nội khởi tố, tạm giam để điều tra các tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng và Trốn thuế.

Trước đó, ông Phạm Văn Tam (Shark Tam) cũng từng bị tuyên phạt hơn 4 năm tù giam, kèm mức phạt 2 tỷ đồng, liên quan đến hành vi nhập lậu linh kiện, lắp ráp thành phẩm và bán ra thị trường không xuất hóa đơn, gây thất thu thuế.

Gần đây, Shark Phạm Thanh Hưng cũng vướng lùm xùm liên quan đến Hyra Holdings  một công ty hoạt động trong lĩnh vực blockchain và trí tuệ nhân tạo (AI) nơi ông giữ vai trò thành viên HĐQT độc lập, khi hình ảnh lực lượng chức năng xuất hiện tại địa điểm gắn biển HYRA lan truyền mạnh trên mạng xã hội.

Hiều về khởi nghiệp đúng với bản chất hơn

Khi sức lan tỏa của chương trình ngày càng lệch khỏi định hướng ban đầu, trong bối cảnh những thông tin tiêu cực lấn át thông điệp về khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, một cái kết được cho là đáng tiếc nhưng khó tránh đã được công bố.

Theo đó, bà Lê Hạnh, Giám đốc sản xuất chương trình Shark Tank Việt Nam, xác nhận việc dừng sản xuất chương trình sau hành trình 10 năm. Bà cho biết, những sự cố gần đây về các “cá mập” là yếu tố bất ngờ đáng tiếc, khiến chương trình cũng bị ảnh hưởng về uy tín. Ngược lại, qua đó chương trình cũng nhận thấy được những rủi ro từ các nhân vật mời tham gia chương trình mà chưa có cách thức nào quản trị được.

Tuy vậy, bà Lê Hạnh cũng bày tỏ niềm tin rằng, thị trường sẽ tiếp tục xuất hiện những sân chơi mới, hoàn thiện hơn, phù hợp hơn cho cộng đồng startup.

Thực tế cho thấy, sau những mùa đầu của Shark Tank Việt Nam, làn sóng khởi nghiệp đã được truyền thông mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Vai trò của startup trong nền kinh tế ngày càng được nhìn nhận rõ ràng hơn, đi kèm với những kỳ vọng và trách nhiệm lớn hơn.

Ngày 14/10/2025 vừa qua, Chính phủ ban hành Nghị định 264/2025/NĐ-CP quy định về quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương, đánh dấu lần đầu tiên Việt Nam có khung pháp lý chính thức cho đầu tư mạo hiểm.

Theo đó, Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia sẽ hoạt động dưới hình thức công ty TNHH hai thành viên trở lên hoặc công ty cổ phần, với Bộ Khoa học và Công nghệ là cơ quan đại diện phần vốn nhà nước. Trong khi đó, quỹ địa phương sẽ do UBND cấp tỉnh quản lý, thành lập dưới hình thức doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp.

Nghị định cho phép các quỹ góp vốn, mua cổ phần hoặc phần vốn góp tại doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong và ngoài nước; đồng đầu tư với các quỹ khác; thành lập hoặc góp vốn vào quỹ đầu tư mạo hiểm mới, thông qua đó hỗ trợ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia. Chu kỳ đầu tư của quỹ kéo dài tối đa 10 năm, riêng với dự án có yếu tố lưỡng dụng - phục vụ cả mục đích dân sự và quốc phòng - có thể kéo dài 15 năm.

Nghị định cũng quy định cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho tổ chức, cá nhân điều hành quỹ trong trường hợp xảy ra tổn thất do rủi ro khách quan, tạo điều kiện để quỹ có thể thực hiện đúng tinh thần "đầu tư mạo hiểm".