Bình Phước: Hiểm họa môi sinh đằng sau các lò gạch thủ công tại Lộc Ninh

Theo dấu đoàn xe chở đất…

Trước mặt chúng tôi là đoàn xe tải “4 giò” “6 giò” chen chúc nhau trên con đường mịt mù bụi đỏ miền Đông, đường 14C, còn gọi là đường D9T754 từ ngã ba Đồng Tâm (quốc lộ 13) vào căn cứ Tà Thiết. Đoạn đường đất đỏ gồ ghề đi qua 3 xã Lộc Thành, Lộc Thiện và Lộc Thịnh thuộc huyện Lộc Ninh

Bây giờ đã hơn 15 giờ ngày 2/3/2021. Đoàn xe tải bắt đầu dọc ngang trên các ngả đường khu vực xã Lộc Thành này từ sáng. Chúng gầm rú, thay nhau nhả khói không ngừng nghỉ, kéo theo phía sau từng mảng bụi đỏ mù mịt, phủ dày trên các lá cây, mái nhà ven lộ

Điểm đến của các xe tải là các bãi khai thác đất lậu nằm sâu trong rừng cao su của xã Lộc Thành. Xe tải “ăn hàng” đầy tận nóc rồi bắt đầu hành hạ không thương tiếc các con đường mà chúng đi qua. Cho đến khi các khối đất được ben xuống các bãi trống sau lưng nhà máy gạch hoặc mặt bằng cần san lấp xây dựng thì chu kỳ “ăn hàng” mới lại tiếp tục.

Tại một ngọn đồi đang khai thác hơn một phần hai trên đoạn đường 304 (còn có tên khác là ĐT757, chiếc xe cuốc vẫn vô tư làm việc trước ống kính của chúng tôi. Có lẽ chúng đã làm việc này nhiều ngày rồi mà không có người hỏi thăm, thắc mắc. Thấy người lạ, anh tài xế mới tạm dừng việc, bước xuống giải thích: “Chúng tôi chỉ mang đất từ nơi này qua nơi khác san lấp!”. “Nơi khác” mà anh ta nói có khi chỉ vài trăm mét, nhưng củng có khi vài chục cây số, thậm chí tại một bãi đất bí mật nào đó của lò làm gạch

Hiểm họa môi sinh khôn lường

Mặc dù tỉnh Bình Phước đã công khai xóa sổ lò gạch thủ công theo lộ trình từ năm 2017 bằng Quyết định 3377, ngày 26/12/2017 của UBND tỉnh Bình Phước nhưng mọi việc có vẻ chỉ còn trên giấy.

Đầu tháng 3/2022, tức 2 năm sau sau thời hạn cuối cùng các lò thủ công chấm dứt hoạt động, làng gạch Lộc Hưng vẫn đỏ lửa. Các tên tuổi lâu đời mà ống kính chúng tôi ghé thăm đều rất vô tư sản xuất, buôn bán

Lò gạch thủ công là “thủ phạm” đã gây ra nhiều thiệt hại cho môi trường, cộng đồng và xã hội. Khi lò gạch thủ công vận hành sẽ tạo ra các loại khí cực độc, cùng các loại bụi và bụi siêu mịn, ảnh hưởng trực tiếp đến cả người lao động tại khu vực sản xuất và cộng đồng dân cư vùng lân cận. Khí độc và khói bụi gây ra những bệnh nan y như ung thư, lao phổi cho người dân xung quanh.

Trung bình mỗi cơ sở sản xuất gạch ở xã Lộc Hưng có một dãy lò với 10 - 12 khoang. Mỗi mẻ đốt kéo dài khoảng 10 ngày cũng từng đó thời gian người dân phải hứng chịu ô nhiễm.

Hệ lụy kéo theo là để có nguyên liệu sản xuất, các lò gạch ngoài khai thác đất sét tại chỗ (Điều này các chủ lò phải cam kết khi xin phép hoạt động) còn phần lớn lấy từ bên ngoài. Chính vì vậy, nhiều bãi khai thác đất trái phép mọc lên nhằm cung ứng nguyên liệu cho các lò gạch. Từ đó xuất hiện thêm đội ngũ xe tải chở đất, rầm rập ngày đêm, cày nát vùng quê.

Người dân xung quanh làng gạch hứng chịu khói bụi ô nhiễm từ các lò, còn người dân sống dọc theo những con đường đi qua của đội quân xe tải thì phải gánh chịu bụi bặm và tiếng ồn quanh năm. Đó là chưa kể đường giao thông vốn dĩ xây dựng phục vụ công chúng lại đang “dành riêng” cho xe tải chở đất cát, chẳng mấy chốc lại xuống cấp, lồi lõm ổ voi ổ gà!

Ngày 10/9/2018, Phó thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng đã có ý kiến chỉ đạo yêu cầu các tỉnh, thành phố thực hiện nghiêm thời hạn xóa bỏ lò gạch thủ công, thủ công cải tiến, lò vòng theo quy định tại Quyết định số 1469/QĐ-TTg ngày 22/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ, với thời hạn chót ngày 31/12/2018. Thế nhưng đến nay, tỉnh Bình Phước vẫn chưa “khai tử” hết lò gạch thủ công, thủ công cải tiến

Tại Bình Phước, toàn bộ 44 lò gạch thủ công buộc phải chấm dứt hoạt động từ 2 năm trước. Thế nhưng, theo ghi nhận của chúng tôi qua phóng sự này, ít nhất hàng chục lò gạch thủ công tại huyện Lộc Ninh vẫn tồn tại hoạt động.

Khai tử nhưng chưa chết! Chúng tôi sẽ tiếp tục câu chuyện này trong các bài tiếp theo.

Theo Môi trường và Đô thị